برخی افراد موقعی که می‌خواهند روی یک موضوع مهم تمرکز کنند و کارشان را به بهترین شکل انجام دهند دچار حواس‌پرتی می‌شوند و از عهده انجام کار بر نمی‌آیند به‌طوری‌که زندگی روزمره آن‌ها مختل می‌شود. برای اینکه بدانید عدم تمرکز چیست باید با علائم و نشانه‌های آن آشنا شوید تا آن را با حواس‌پرتی‌های روزمره زندگی اشتباه نگیرید در این مطلب سایت دکتر دشتکی به موضوع عدم تمرکز، نشانه‌ها و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.
عدم تمرکز چیست و چطور آن را بشناسیم؟
عدم تمرکز در بزرگسالان یک مشکل جدی است، گاهی فرد در حین صحبت فراموش می‌کند که چه چیزی می‌خواسته بگوید و حتی قادر نیست روی حرفهای دیگران تمرکز کند و به آن‌ها گوش دهد. این افراد نمی‌توانند حواس خود را جمع کنند ولی اغلب افراد آن‌ها را بی‌توجه می‌دانند. عدم تمرکز‌های اتفاقی و دوره‌ای که به دلیل خستگی و استرس عاطفی ایجاد می‌شوند در دسته اختلالات روانی قرار نمی‌گیرند. تغییرات هورمونی هم روی تمرکز و تفکر تاثیر دارند اما عامل اختلالات روانی نیستند و روی روال زندگی تاثیرات منفی چندانی ندارند.
بنابراین حواس‌پرتی در بزرگسالی تا حدی طبیعی است اما گاهی فرد به شکل جدی مشکل عدم تمرکز پیدا می‌کند به نحوی که روی روال زندگی او تاثیر می‌گذارد در این شرایط فرد دچار اختلال عدم تمرکز شده که نیاز به بررسی دقیق‌تر متخصص و درمان دارد. متاسفانه این اختلال تنها در افراد مسن بروز نمی‌کند و ممکن است در سنین جوانی هم به سراغ افراد بیاید.
اگر این اختلال به موقع تشخیص داده نشود و فرد از سوی اطرافیان به دلیل بی‌توجهی و به اصطلاح سربه‌هوایی سرزنش شود ممکن است باعث ایجاد احساس خشم، افسردگی و ناامیدی شود که کار درمان را در آینده دشوار می‌کند.
شناخت اختلال عدم تمرکز به مشورت با متخصص نیاز دارد، اگر فرد برای مدت طولانی و به شکل مداوم دچار سردرگمی و هواس‌پرتی می‌شود و نمی‌تواند روی انجام کارها تمرکز کند به مشورت با متخصص نیاز است.
علائم و نشانه‌های عدم تمرکز چیست؟
عدم تمرکز در بزرگسالان با علائم و نشانه‌های متفاوتی ظاهر می‌شود که اغلب تکرار شونده و دنباله‌دار هستند، در اینجا به مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- انجام کارهای سهل انگارانه به شکل مستمر و پیوسته
- به یاد نیاوردن اتفاقاتی که در روزهای اخیر رخ داده
- ناتوانی در یکجا نشستن و بی‌قراری
- ناتوانی در تصمیم‌گیری و سردرگمی
- بی‌توجهی به اطراف
- گم کردن وسایل
- گم‌شدن و ناتوانی در یافتن مکان‌ها
- ناتوانی در انجام کارهای پیچیده و چند مرحله‌ای
- از دست دادن قرارها یا جلسات به شکل مستمر
- عدم تمرکز در ساعت‌های مشخص روز
- عذرخواهی مداوم به سبب حواس‌پرتی
- فراموش کردن مطلب حین صحبت
- حواس‌پرتی و سهل انگاری در انجام کارهای روزمرزه
- سرزنش شدن از سوی دیگران به خاطر انجام ندادن کارهای محول شده
به زبان ساده فرد روز خود را با هدفی آغاز می‌کند مثلا قرار است روی پروژه خاصی کار کند اما وقتی پشت کامپیوتر می‌نشیند ذهن او به سراغ فکر صبحانه‌ای که خورده یا نخورده، صحبتی که دیشب داشته، خوابی که به سراغش آمده و مانند آن می‌رود و چند ساعت به همین منوال می‌گذرد اما نمی‌تواند روی کار تمرکز کند بعد خسته شده و دچار سردرد می‌شود بدون اینکه کاری کرده باشد و در نهایت خسته و ناامید از انجام کار خود آن را رها می‌کند.
چرا فرد دچار مشکل عدم تمرکز می‌شود؟
مشکل عدم تمرکز در بزرگسالان ممکن است به دلیل عوامل مختلف جسمی یا روانی بروز کند به همین دلیل علل بروز این مشکل بسیار زیاد و متنوع هستند برای تشخیص بهتر مشکل مشورت با یک متخصص ضروری است اما مهمترین دلایل بروز این مشکل عبارند از:
- اختلالات خواب
- تغییرات هورمونی
- استرس زیاد
- تکنولوژی روز
- مصرف الکل و مواد مخدر
- افسردگی و اضطراب
- سندرم خستگی مزمن
- اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالان
- سندرم کوشینگ
- زوال عقل
- صرع
- اختلال دوقطبی
- روان گسیختگی
- مولتیپل اسکلروزیس MS
- سبک زندگی اشتباه
- مصرف برخی داروهای شیمیایی
بی‌توجهی به عدم تمرکز چه پیامدهایی دارد؟
مشکل عدم تمرکز را باید جدی گرفت به ویژه اگر مدتی طول بکشد و با علائم دیگرهمراه باشد. پرش فکر موجب افسردگی و اضطراب فرد شده عملکرد فرد را در محیط کار پایین می‌آورد که ممکن است عواقبی برای موقعیت شغلی او به همراه داشته باشد. در کودکان و نوجوانان این مشکل می‌تواند باعث افت تحصیلی شده و مانع یادگیری آن‌ها می‌شود. این امر می‌تواند مانع ورود اطلاعت جدید به حافظه بلند مدت فرد شده و مشکلات جدی برای او ایجاد کند. فرد در انجام کارهای روزمره ناتوان شده و احساس ناامیدی از خود به او دست می‌دهد. فرد قادر نخواهد بود مطالعه کند یا هرکاری که به یادگیری او کمک می‌کند را انجام دهد.
تشخیص عدم تمرکز به چه صورت انجام می‌گیرد؟
حال که پاس سوال عدم تمرکز چیست را دادیم وقت آن رسیده که به سراغ روش‌های تشخیص برویم. از آنجا که علت بروز مشکل عدم تمرکز ممکن است جسمی یا روحی باشد برای تشخیص دلیل بروز آن متخصص ممکن است کارهای مختلفی را انجام دهد. اولین مرحله سوال پرسیدن از شخص است تا مشخص شود از چه زمانی درگیر این مشکل شده و در چه زمان‌هایی تمرکز کردن برای او دشوارتر می‌شود. باید سوابق پزشکی فرد بررسی شود و داروها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کند به دقت ارزیابی شوند چراکه برخی از داروها روی تمرکز تاثیر مستقیم دارند. اگر متخصص تشخیص دهد که مشکل ریشه جسمی دارد ممکن است دستور انجام آزمایش خون دهد تا سطح هورمون‌های فرد بررسی شوند انجام سی تی اسکن برای ارزیابی تغییرات مغزی و ترسیم نقشه مغزی هم برای ارزیابی فعالیت الکتریکی سطح مغز ممکن است انجام شود. برای آشنایی با اینکه نقشه مغزی چیست مطلب نقشه مغزی فرد افسرده چگونه است و چه تفاوتی با فرد سالم دارد؟ را هم مطالعه کنید
سن فرد، شدت میزان مشکل، علائم و نشانه‌هایی که بروز می‌دهد و گفتگو با بیمار و اطرافیانش هم به تشخیص بهتر متخصص کمک می‌کند. برای درمان صحیح تشخیص دقیق مهم است به همین دلیل باید صبور بود و با صداقت کامل پاسخ پرسش‌های پزشک داده شود تا تشخیص دقیق‌تر انجام شود.
بهترین درمان مشکل عدم تمرکز چیست؟
اگر مشکل تمرکز بزرگسالان از بیماری‌هایی مثل زوال عقل و دمانس ناشی نشده باشد درمان آن راحت است و با اقدام سریع می‌توان آن را درمان کرد. برخی از راهکارهای از بین بردن علائم مشکل عدم تمرکز عبارتند از:
اصلاح سبک زندگی
فرد باید فعالیت جسمی مستمر داشته باشد، انجام حرکات ورزشی به کاهش علائم مشکل کمک می‌کند. داشتن خواب کافی، پرهیز از گرسنگی و خستگی هم به کاهش علائم کمک می‌کند. فرد باید تا حدامکان از استرس و تنش دوری کرده و برای به دست آوردن آرامش تلاش کند.
تغذیه سالم
مغز برای فعالیت صحیح به دریافت مواد غذایی مفید نیاز دارد. داشتن یک رژیم غذایی سالم و مناسب به داشتن یک ذهن سالم کمک کرده و مشکلات عدم تمرکز را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. انجام آزمایش خون کمک می‌کند کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی فرد مشخص شود و از طریق دریافت مکمل‌های لازم در کنار تغذیه سالم مشکل را برطرف کرد. ممکن است متخصص برخی مکمل‌ها را برای کمک به افزایش تمرکز فرد تجویز کند اما باید از مصرف مکمل‌ها یا گیاهان دارویی بدون مشورت با متخصص پرهیز شود.
روان درمانی و رفتار درمانی
به کمک رفتار درمانی برخی تکنیک‌های افزایش تمرکز به فرد آموزش داده می‌شود تا در طول روز بتواند از آن‌ها استفاده کند. به این ترتیب فرد می‌آموزد تمرکزش را بالا برده و بهره‌وری خود را افزایش دهد.
دارودرمانی
در بزرگسالان معمولا متخصصان برخی داروها را برای کنترل علائم عدم تمرکز حواس پیشنهاد می‌دهند. داروهای مختلفی در دسترس هستند که متخصص روانپزشک می‌تواند پس از ارزیابی شرایط فرد و در صورت نیاز آن‌ها را تجویز کند. مصرف خودسرانه داروها ممکن است عواقب خطرناکی برای سلامت فرد به همراه داشته باشد.
کمک گرفتن از تکنیک‌های افزایش تمرکز
برخی تکنیک‌ها به سلامت مغز کمک می‌کند. بسته به سن فرد ممکن است استفاده از این تکنیک‌ها توصیه شوند تا توجه، تمرکز و حافظه فرد را ارتقا دهند. بازی با کلمات، حل کردن پازل و جدول راهکارهایی هستند که ذهن را فعال نگه داشته به افزایش تمرکز کمک می‌کنند.
استفاده از نوروفیدبک
نوروفید بک از طریق اطلاع الگوهای امواج مغزی نامتعادل به افزایش تمرکز و کاهش حواس‌پرتی کمک می‌کند. این درمان غیرتهاجمی و غیردارویی ابتدا امواج مغز را اندازه گیری کرده و سپس به مغز کمک می‌کند الگوهای امواج مغزی را تنظیم کند. دستگاه نوروفید بک به مغز می‌آموزد که امواج مغزی مرتبط با تمرکز و توجه را تقویت کرده و حواس‌پرتی را کم کند. برای آشنایی بیشتر با این تکنیک مطلب نوروفیدبک چیست و چه مزایایی دارد؟ را هم مطالعه کنید.
نتیجه گیری
بسیاری می‌پرسند عدم تمرکز چیست چرا که این مشکل می‌تواند روند طبیعی زندگی فرد را مختل کرده او را از انجام کارهای روزمره بازدارد. حواس‌پرتی، ناتوانی در تمرکز کردن روی کارها و به تعویق انداختن آن‌ها از جمله عواقب مشکل عدم تمرکز است. این مشکل باید جدی گرفته شده و هرچه سریع‌تر راهکارهای درمانی برای آن در نظر گرفته شود. از آنجا که مشکل عدم تمرکز ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد متخصص قبل از هرچیز باید آن را ریشه یابی کرده و سپس راهکارهای لازم را برای آن در نظر بگیرد.