تفسیر نقشه مغزی (QEEG) یکی از پیچیده‌ترین فرآیندهای تخصصی است که توسط کارشناس متخصص انجام می‌شود. در این فرآیند فعالیت الکتریکی مغز با استفاده از امواج مغزی مورد تحلیل قرار می‌گیرند. پس از این مرحله می‌توان الگوهای غیرطبیعی را شناسایی کرد و اختلالات عصبی و روانی تشخیص داده می‌شوند. اگر می‌خواهید بدانید تفسیر نقشه مغزی چطور انجام می‌شود و اطلاعات کاملی در مورد آن بدست آورید این مطلب سایت دکتر دشتکی را تا آخر مطالعه کنید.
نقشه مغزی چه انواعی دارد؟
قبل از اینکه ببینیم تقسیر نقشه مغزی چطور انجام می‌شود باید بدانیم در کل چند نوع نقشه مغزی داریم. متخصصان نقشه‌های مغزی را بر اساس اینکه آزمایش در چه شرایطی انجام شده دسته‌بندی می کنند براساس این معیار سه نوع نقشه مغزی داریم:
نقشه مغزی معمولی (QEEG)
این نقشه مغزی در حالی که فرد در آرامش کامل و بیدار است تهیه می‌شود. از این نقشه مغزی برای بررسی و تشخیص طیف بزرگی از اختلالات مغزی مثل تشنج، اختلالات خواب، اختلالات خلقی، اختلالات یادگیری، بیماری آلزایمر، تومور مغزی و آسیب مغزی استفاده می‌شود.
نقشه مغزی در حالت خواب (Sleep QEEG)
همانطور که از نامش مشخص است نقشه مغزی در حالتی که فرد در خواب عمیق است ترسیم می‌شود. این نقشه مغزی بیشتر برای تشخیص اختلالات خواب، مثل وقفه تنفسی هنگام خواب استفاده می‌شود. برای تهیه نقشه مغزی بیمار باید به کلینیک مراجعه کرده، در یک اتاق آرام پس از اینکه الکترودهای کوچکی روی پوست سر او نصب شد می‌خوابد. برای گرفتن این نقشه مغزی فرد باید بین ۶ تا ۸ ساعت خوابیده باشد.
نقشه مغزی در حین فعالیت (Task QEEG)
برای ترسیم این نقشه مغزی فرآیند باید طی انجام فعالیت‌های خاص انجام شود. از فرد خواسته می‌شود که در کلینیک فعالیتی مثل بازی، محاسبه یا خواندن را انجام دهد و در حین انجام کار فعالیت مغز توسط الکترودهای کوچکی که روی سر نصب شده ثبت می‌شود. از این نوع نقشه مغزی برای تشخیص اختلالات خلقی، یادگیری و سایراختلالات حوزه عمکرد شناختی استفاده می‌شود.
مراحل تفسیر نقشه مغزی کدام است؟
بعد از اینکه نقشه مغزی تهیه شد و داده‌های حاصل از آن به دست آمد مراحل زیر برای تفسیر نقشه مغزی باید سپری شود:
گردآوری داده‌ها
در مرحله نخست نوار مغزی از فرد گرفته می‌شود در مرحله بعد اطلاعات خام به کمک تکنیک‌هایی مثل تبدیل فوریه به ویولت به داده‌های قابل تفسیر تبدیل می‌شوند.
تحلیل کمی داده‌ها
داده‌های نوارمغزی باید به شکل عددی و کمی ارزیابی شوند تا بتوان آن‌ها را با سایر داده‌ها مقایسه کرد.
تحلیل کیفی
فعالیت امواج مغزی در بخش‌های مختلف مغز با یکدیگر و داده‌های استاندارد که از افراد غیر بیمار زیادی گردآوری شده مقایسه می‌شوند تا الگوهای غیرطبیعی مشخص شوند.
رنگ بندی نقشه
فعالیت مغز به کمک رنگ‌های مختلف مشخص می‌شود. هر رنگ نشان دهنده وضعیت فعالیت مغز در نقطه تعیین شده است، سبز نشاندهنده فعالیت نرمال و رنگ قرمز فعالیت بیش از حد را نشان می‌دهد. آبی هم مشخص کنند فعالیت کمتر از حد نرمال خواهد بود.
تعیین ارتباط با علائم بالینی
در این مرحله مشخص می‌شود که علائم بالینی بیمار با یافته‌های مغزی تطابق دارند یا نه، به این ترتیب می‌توان وضعیت شخص را به شکل دقیق مشخص کرد.
رنگ‌ها در تفسیر نقشه مغزی دقیقا چه می‌گویند؟
قبل از هرچیز باید گفت که رنگ‌ها در نقشه مغزی خوب یا بد بودن چیزیا را اثبات نمی‌کنند. تفسیر رنگ‌ها در نقشه مغزی تحت تاثیر عوامل مختلفی مثل امواج مغزی و ناحیه مغز است بنابراین یک فرد معمولی و آموزش ندیده از روی رنگ‌ها نمی‌تواند نقشه مغزی را به درستی تفسیر کند به همین دلیل باید برای تفسیر نقشه مغزی به یک متخصص که آموزش‌های لازم را دیده است مراجعه کرد. اگر بخواهیم به زبان ساده آنچه رنگ‌ها در نقشه مغزی مشخص می‌کنند را شرح دهیم باید بگوییم که پس از آنکه نوار مغز گرفته شد امواج مغزی فرد با افراد سالم در سنین و جنسیت مشابه مقایسه می‌شود از این مقایسه برای رنگ بندی استفاده می‌کنند اگر امواج مغز در ناحیه خاصی در وضعیت نرمال بود و با افراد سالم هم‌سن و هم‌جنس فرد مطابقت داشت با رنگ سبز مشخص می‌شود اگر امواج غیرعادی بود و فعالی بیش از حد مشاهده شد با رنگ قرمز مشخص می‌شود. در نهایت اگر امواج غیرعادی عملکرد کمتر از سطح نرمال را نشان داد با رنگ آبی مشخص می‌شود.
انحراف استاندارد در تفسیر نقشه مغزی به چه معناست؟
انحراف استاندارد مشخص می‌کند که فعالیت مغزی فرد چقدر از افراد عادی فاصله دارد. زمانی که در تفسیر نقشه ای نمرات Z مشاهده شد به این معنی است که فعالیت مغز در مقایسه با افراد سالم در سنین مشابه انحراف دارد و در سطح استاندارد نیست. دامنه انحراف استاندارد با اعدادی بین -3 تا +3 مشخص می‌شود. حالت عادی و استاندارد با رنگ سبز و نمره 0 مشخص می‌شود هر عددی بالاتر از صفر نشاندهنده فعالیت بیشتر از سطح استاندارد بوده و هر عددی که زیر صفر باشد نشاندهنده فعالیت کمتر از سطح استاندارد یا نرمال است.
امواج در تفسیر نقشه مغزی چه معنایی دارند؟
امواج مغزی به ۵ گروه تقسیم شده‌اند که به کمک آن‌ها متخصص می‌تواند نقشه مغزی را به درستی بخواند و وضعیت احساسی و عملکرد شناختی فرد را مورد ارزیابی قرار دهد. امواج مغزی که ازآهسته تا سریع‌ترین تقسیم بندی شدند عبارتند از:
آلفا (۸-۱۳ هرتز)
این امواج مغزی وقتی فرد در حالت آرامش است قابل مشاهده هستند. در مواردی مثل فکر کردن به اتفاقات مسرت بخش و با بستن چشم این امواج را می‌توان مشاهده کرد. اگر امواج آلفا در لوب پیشانی مغز بیش از حد فعال باشند احتمالا با اختلال بیش فعالی و افسردگی مواجه هستیم. این امواج با استراحت و آرامش ارتباط دارند.
بتا(۱۳-۳۰ هرتز)
هنگام حل مساله، فکر کردن و پردازش اطلاعات یا زمانی که فرد مضطرب است امواج بتا در نقشه مغزی آشکار می‌شوند. اگراین امواج بیش از اندازه در مغز فعال باشند ممکن است فرد با وسواس فکری عملی، اضطراب بی‌قراری، بی‌خوابی، اختلالا دوقطبی، اعتیاد یا تحریک پذیری درگیر باشد. بتا به توجه، تمرکز و پردازش اطلاعات مرتبط است.
دلتا(۱-۴ هرتز)
آهسته‌ترین امواج مغزی که موقع خواب قابل مشاهده هستند را دلتا می‌نامند. این امواج در حالت بیداری مغز سالم مشاهده نمی‌شوند و اگر باشند باید به سراغ احتمال مشکلاتی مثل اختلالات یادگیری، افسردگی و آسیب مغزی رفت. این امواج به خواب عمیق ارتباط دارد.
گاما (۳۰-۱۰۰ هرتز)
سریع‌ترین امواج مغزی هستند که هنگام پردازش، اطلاعات بخش‌های مختلف مغز را به هم متصل می‌کند و در نقشه مغزی مشاهده می‌شوند. امواج بیش از اندازه گاما نشان دهنده سطح هوش بالا، دلسوزی و حس رضایت فرد و حافظه بهبود یافته است. اگر این امواج در نقشه مشاهده نشوند احتمالا فرد با مشکل زوال عقل، مشکلات یادگیری و پردازش ذهنی مواجه است. این امواج با یادگیری، پردازش اطلاعات پیچیده و آگاهی مرتبط است.
تتا(۴-۸ هرتز)
یکی از جالب‌ترین امواج مغزی است با خلاقیت، و شهود در ارتباط است و هنگام خیال‌پردازی مشاهده می‌شوند. وقتی فرد بسیار آرام است دامنه پایین‌تر این امواج قابل مشاهده هستند. دامنه بالاتر این امواج هم در تفسیر مسائل ریاضی در ذهن قابل ثبت هستند. اگر این امواج در حالت بیداری بیش از اندازه مشاهده شوند، ممکن است فرد اختلالات یادگیری داشته باشد یا با مشکلاتی در تمرکز و توجه مواجه باشد. این امواج می‌توانند آسیب مغزی را هم نشان دهند. امواج تتا با فرکانش پایین در کودکان و بزرگسالان درگیر با اختلال بیش‌فعالی هم دیده می‌شوند. این امواج با خواب سبک، یادگیری، حافظه و خواب REM مرتبط است.
په بیماری‌هایی با تفسیر نقشه مغزی تشخصی داده می‌شوند؟
به کمک تفسیر نقشه مغزی می‌توان اختلالات مغزی متعدد و متنوعی را تشخیص داد که برخی از مهمترین آن‌ها عبارتند از:
- اختلالات یادگیری ( اختلال نقص توجه، اختلال خواندن، بیش‌فعالی، ADHD)
- اختلالات خلقی ( افسردگی و اضطراب)
- اختلالات خواب(مشکلات تنفسی حین خواب)
- تشنج(تشنج و تعیین نوع آن)
- آلزایمز(تشخیص بیماری آلزایمز)
- تومور مغزی (تشخیص انواع تومور مغزی
- آسیب مغزی(سکته مغزی یا ضربه مغزی)
چرا متخصصان به تفسیر نقشه مغز می‌پردازند؟
تحلیل نفشه مغزی با اهداف مختلفی انجام می‌گیرد. از آنجا که نقشه مغزی امواج عادی و بخش‌هایی با فعالیت کمتر یا بیشتر از حد نرمال را در مغز مشخص می‌کند می‌توان به کمک این نقشه انواع بیماری‌های مغز و اعصاب را شناسایی کرد. سایر اهداف ترسیم نقشه مغزی عبارتند از:
به کمک اطلاعات به دست آمده برنامه درمانی با بهترین نتایج را ترسیم کرد
متخصص به کمک ترسیم نقشه مغزی تاثیرگذاری روش‌های درمانی تجویز شده را بررسی می‌کند و در صورت نیاز روش درمانی مناسب‌تری را پیشنهاد می‌دهد.
برای آموزش مغز با نورفیدبک برنامه‌ریزی کرد
نوروفیدبک آموش مغزی شخصی‌سازی شده است که به کمک بازخورددادن به مغز فعالیت آن را به سطح نرمال باز می‌گرداند. یافته‌های نقشه مغزی کمک می‌کند که پروتکل درمانی به کمک نوروفیدبک به شکل دقیق ترسیم شده و نواحی‌ای که باید در مغز هدف قرار بگیرند به شکل دقیق مشخص شوند. برای آشنایی بیشتر با نوروفیدبک مطلب نوروفیدبک چیست و چه مزایایی دارد؟ را هم مطالعه کنید.
علائم روانشناختی و فیزیولوژیک یا دلایل علائم بیماری را شناسایی می‌کند
بخش‌های از مغز عملکرد بهتری در سطح خاصی از امواج دارند متخصص با شناسایی آن‌ها می‌توند درک بهتری از علائم و راهکار مقابله با آن داشته باشد.
نتیجه گیری
تفسیر نقشه مغزی به متخصص کمک می‌کند اطلاعات کاملی در خصوص وضعیت سلامت فرد و عملکرد امواج مغزی به دست آورد به کمک این نقشه می‌توان درمان‌های دقیق و شخصی‌سازی شده برای فرد مشخص کرد تا روند درمان به بهترین شکل و در سریع‌ترین زمان انجام شود. تفسیر نقشه مغزی تنها باید توسط فرد متخصص انجام بگیرد چراکه کار پیچیده‌ای است و عوامل متعددی در آن دخیل هستند.