تغذیه نقش کلیدی و اساسی در سلامت و رشد کودکان دارد. سلامت بدن در گروی تغذیه سالم است، گاهی کودکان هم با مشکلات شایع غذا خوردن مواجه می‌شوند. بی اشتهایی عصبی در کودکان یا پرخوری عصبی در کودکان از اختلالات روانی شایع است که بسیاری از والدین را درگیر خود کرده است. اگر می‌خواهید به بررسی اختلالات اشتها در کودکان بپردازید و با راهکارهای مقابله با آن‌ها آشنا شوید این مطلب سایت دکتر دشتکی را از دست ندهید.
اختلالات اشتها در کودکان چیست و چرا کودکان درگیر آن می‌شوند؟
اختلالات اشتها به عنوان اختلالاتی شایع در بین کودکان و حتی بزرگسالان در فرهنگ‌ها و محیط‌های مختلف دیده می‌شود. در جامعه‌ای که لاغر بودن یک هدف و ایده‌آل است کودکان در مواجه با استرس، اضطراب و سایر عوامل محرک به سرعت با تغییر در نحوه غذا خوردن خود واکنش نشان می‌دهند. تغذیه ناسالم چه با کم‌خوری همراه باشد و چه با مصرف زیاد غذا خود را نشان دهد می‌تواند به ایجاد عادت‌های آسیب زننده و حتی در برخی مواقع مرگبار تبدیل شود که سلامت جسمی و روحی کودک را به مخاطره می‌اندازد.
فرقی نمی‌کند که کودک پرخوری می‌کند یا اشتهای خود را از دست داده باید قبل از هر چیز مشکل جدی گرفته شود، با متخصص مشورت کرد و هرچه سریع‌تر برای حل آن درمان‌های لازم را پیش گرفت. متاسفانه بسیاری از والدین از طریق راهکارهای خانگی یا حتی سرزنش کردن کودک سعی در حل کردن مشکل دارند.
درحالی که بی‌اشتهایی عصبی در کودکان یا پرخوری عصبی در کودکان اختلالاتی روانی هستند که باید ریشه یابی شده و به شکل درست درمان شوند. حتما برای شکل‌گیری آن‌ها دلیلی وجود دارد و یک تخصص حرفه‌ای می‌تواند با بررسی دقیق، تشخیص درست داده و راهکارهای درمانی مناسب را ارائه دهد. از آنجا که بی اشتهایی و پرخوری عصبی در کودکان دو سر یک طیف گسترده هستند بررسی آن‌ها در یک مطلب به مقایسه بهتر آن‌ها و درک عمیق‌تر از اختلالات اشتها در کودکان کمک می‌کند. اگر می‌خواهید بیشتر با اختلالات روانی آشنا شوید مطلب اختلال روانی چیست و چه کسانی درگیر آن می‌شوند؟ راه هم مطالعه کنید.
بی اشتهایی عصبی در کودکان به چه معناست؟
بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا در کودکان یکی از اختلالات اشتها در کودکان است که معمولا با تصویر بدی که کودک و نوجوان از بدن خود در ذهن دارد، شکل می‌گیرد. این کودکان تصور می‌کند که چاق هستند و هیکل بدی دارند به همین دلیل از خوردن غذا پرهیز می‌کنند یا مصرف آن را به شدت محدود می‌کنند.
در گذشته اغلب دخترها با این اختلال درگیر بودند اما متاسفانه تعداد پسرانی که با این مشکل درگیر هستند هم رو به افزایش است. درگذشته که شبکه‌های اجتماعی انقدر وسعت نداشت و طرفداران آن میلیونی نبودند این اختلال اغلب در بین کودکان سطح بالا و متوسط جامعه دیده می‌شد اما با گسترش شبکه‌های اجتماعی و تصویر نادرستی که از زندگی افراد مشهور نشان می‌دهند اختلال بی‌اشتهایی عصبی در تمام اقشار کودکان جامع قابل مشاهده است. به این ترتیب اغلب گروه‌های قومی و نژادی به نحوی با این مشکل درگیر هستند و کودکانی مبتلا به این اختلال در بین آن‌ها مشاهده می‌شود.
انواع بی‌اشتهایی عصبی در کودکان کدام است؟
بی اشتهایی عصبی در کودکان معمولا به دو شکل دیده می‌شود:
بی‌اشتهایی یا کم اشتهایی محدود کننده کودک
کودک خوردن انواع مواد غذایی به ویژه کربوهیدارت و چربی‌ها را به شدت محدود می‌کند به حدی که این مواد غذایی به اندازه کافی به بدن نرسیده و مشکلاتی را برای سلامت و رشد کودک ایجاد می‌کند.
بی‌اشتهایی عصبی پاکسازی در کودکان
در این شکل بی اشتهایی عصبی کودک به دلیل میل به غذا مقداری غذا می‌خورد که گاهی بیش از حد نیاز است سپس دچار عذاب وجدان واسترس شده خود را مجبور به استفراغ می‌کنند. بعضی کودکان از ملین یا داروهای دیگر پاکسازی کننده روده برای تخلیه مواد غذایی مصرف شده استفاده می‌کنند.
چه عواملی باعث بی اشتهایی عصبی کودکان می‌شود؟
عوامل مختلفی می‌تواند در شکل‌گیری اختلالات اشتها در کودکان تاثیر گذار باشد در اینجا به مهمترین عواملی که سبب بی اشتهایی عصبی در کودکان می‌شود اشاره می‌کنیم:
تجربه‌های استرسزا
کودک معمولا پس از تجربه یک واقعه یا رویداد استرسزا ممکن است با بی اشتهایی عصبی مواجه شود.
مشخصات شخصیتی
افرادی که شخصیت کمالگرا و ویژگی‌های وسواسی دارند هم بیش از سایرین درگیر این اختلال می‌شوند.
مسائل مربوط به رشد
رشد یک فرآیند بسیار پیچیده و منحصر به فرد دارد که گاهی به اشکال مختلف تغییراتی در آن رخ می‌دهد این عوامل و تغییرات می‌تواند در اشتهای کودک اثرگذار باشد.
تاثیرات زیست شناسی
عوامل زیست شناسی، محل تولد و زندگی کودک هم در شکل‌گیری عادات غذایی او تاثیرگذار است.
وراثت
افرادی که سابقه اختلالات اشتها در خانواده آن‌ها وجود دارد بیش از سایرین در معرض این اختلال هستند.
تاثیرات خانوادگی
اینکه خانواده بیش از اندازه روی تناسب اندام حساس باشد یا وجود افراد چاق در خانواده گاهی باعث گرایش کودک به کم‌خوراکی و بی‌اشتهایی عصبی می‌شود. افرادی که در خانواده‌های سخت‌گیر زندگی می‌کنند بیش از سایرین به اختلالات اشتها در کودکان مبتلا می‌شوند.
متاسفانه بسیاری از افرادی که با اختلال بی‌اشتهایی در کودکان دست به گریبان هستند اختلالات دیگر روانی مثل اضطراب هم دارند. عوامل دیگری مثل نگرش اجتماعی نسبت به بدن، عدم تعادل شیمیایی مغز، بیماری‌های جسمی مثل روزئولا و سایر مشکلات مربوط به بهداشت روان مثل مصرف مواد مخدر یا افسردگی هم می‌توانند در شکل‌گیری این اختلال تاثیرگذار باشند.
مهمترین علائم بی اشتهایی عصبی در کودکان کدام است؟
بسیاری از کودکان در موقعیت‌های خاص مثل نزدیک شدن به امتحانات مدرسه یا گرم شدن هوا کم شدن اشتها را تجربه می‌کنند به این حالت نمی‌توان اختلال روانی گفت اما اگر بی‌اشتهایی در طولانی مدت ادامه داشته باشد و زندگی یا سلامت کودک را مختل کند باید به عنوان یک مشکل بهداشت روانی آن را جدی گرفت و به فکر درمان بود. برخی از مهمترین علائم بی اشتهایی عصبی در کودکان عبارتند از:
- داشتن وزن کمتر از حد طبیعی در کودک
- ترس شدید کودک از چاقی و به هم خوردن تناسب اندام
- نگاه بد کودک به فرم بدن خود مثل چاق دانستن خود در حالی که اینطور نیست
- وسواس داشتن در تهیه غذا
- داشتن عادت‌ها و رفتار غذایی خاص یا عجیب
- انکار کردن احساس گرسنگی
- افسرده، گوشه‌گیر و تندخو بودن
وقتی کودک تغذیه مناسب و کافی نداشته باشد به مرور علائم فیزیکی اختلال مثل یبوست شد، کم‌آبی بدن، ریزش مو و رشد کم موها، زرد شدن پوست، سرگیجه، خستگی مداوم، بی‌حالی و شکم درد هم در او قابل مشاهده است.
اختلالات اشتها در کودکان به ویژه بی اشتهایی عصبی در کودکان به سوء تغذیه منجر شده و عوارض خطرناکی در پی دارد مهمترین عوارض بی اشتهایی عصبی عبارتند از:
آسبی به قلب مثل ضربان آهسته، سریع یا نامنظم که ممکن است به افت فشار خون منجر شود.
کمبود آب به کلیه‌ها صدمه زده به ادار بسیار غلیط منجر می‌شود که ممکن است مشکلاتی را برای سلامت کلیه‌ها ایجاد کند.
حرکت طبیعی روده در این حالت مختل شده و به مداخله پزشکی نیاز است.
رشد استخوان‌ها مختل شده و فرد در معرض شکستن استخوان قرار می‌گیرد.
غدد درون‌ریز در دختران به مشکل خورده سیکل قاعدگی را با مشکل مواجه می‌کند.
درمان بی اشتهایی عصبی در کودکان چیست؟
قبل از هر چیز درصورتی که والدین علائم بی اشتهایی عصبی را در کودکان خود مشاهده کردن باید در خصوص اختلالات اشتها در کودکان مطالعه کنند. در صورتی که کودک علائم خفیفی نشان می‌دهد بالا بردن عزت نفس او و تشویق کودک به خوردن غذاهای مفید می‌تواند کمک کننده باشد اما در صورت شدت داشتن علائم باید هرچه سریع‌تر با متخصص مشورت شود.
هنگام مراجعه به متخصص والدین باید سوالات لازم را در مورد وضعیت فرزند خود بپرسند و راهکارهای درمانی پزشک را جدی بگیرند. گاهی برای رفع مشکل بی اشتهایی اول باید اختلالات دیگری مثل استرس و اضطراب در کودک درمان شود که همراهی والدین با درمان بسیار لازم است. قضاوت کردن و سرزنش او هیچ کمکی به تغییر شرایط نمی‌کند بلکه ممکن است اوضاع را مشکل‌تر هم بکند.
معمولا رویکرد درمانگر این است که در درجه اول وزن از دست رفته کودک جبران شود و پس از آن به سراغ روان درمانی و راهکارهای عملی برای از بین بردن ریشه اختلال می‌رود.
پرخوری عصبی در کودکان چیست؟
پرخوری عصبی در کودکان که در اصطلاح به آن بولونیا (Bulimia nervosa) گفته می‌شود حالتی است که در آن کودک بیش از اندازه نیاز بدن غذا می‌خورد. این اختلال معمولا با مشکلات مختلف جسمی و روحی همراه است که زندگی کودک را مختل می‌کند. اینکه کودکی به غذا علاقه داشته باشد و به اصطلاح خوش اشتها باشد اختلال نیست اما اگر مصرف بیش از اندازه غذا شکل مداوم داشته باشد، کودک بدون اینکه گرسنه باشد غذا بخورد و در طول هفته بیش از یکبار این کار را تکرار کند باید به عنوان اختلال به شکل دقیق بررسی شود.
اختلال پرخوری عصبی در کودکان چه انواعی دارد؟
اختلالات اشتها در کودکان انواع و اقسام مختلفی دارند و یک طیف با شدت متفاوت در هر فردی قابل مشاهده است. انواع اختلال پرخوری عصبی در کودکان عبارتند از:
پرخوری عصبی همراه با پاکسازی
در این حالت کودک بیش از نیازش غذا می‌خورد بعد از اتمام غذا پشیمان شده و بعد کاری م‌کند که روده پاک سازی شود مصرف انواع داروهای ملین و روش‌های پاکسازی روده را ممکن است امتحان کند.
پرخوری عصبی بدون پاکسازی
در این حالت کودک برای جبران پرخوری به خود گرسنگی می‌دهد یا به شکل افراطی ورزش می‌کند که ممکن است ضررهای زیادی برای او داشته باشد.
چه عواملی سبب ایجاد اختلال پرخوری عصبی در کودکان می‌شود؟
پرخوری عصبی اختلالی است که معمولا در نوجوانی بروز می‌کند کودک در این شرایط ممکن است با مشکلات مختلف روانی مثل افسردگی درگیر باشد یا مشکل اعتیاد به مواد مخدر هم در کنار اختلال اشتها داشته باشد. عوامل مختلفی می‌تواند در شکل گیری اختلالات اشتها در کودکان موثر باشد مهمترین دلایل درگیری کودکان با پرخوری عصبی عبارتند از:
مشکلات خانوادگی
کودکی که در یک خانواده ناسالم رشد می‌کند و با فشارهای روانی زیادی درگیر است ممکن است برای فرار از مشکلات به خوردن بیش از حد غذا پناه ببرد.
معیارهای زیبایی و تناسب اندام
معیارهای سختگیرانه زیبایی و تناسب اندام در جامعه کودک را تحت فشار قرار داده و گاهی باعث می‌شود به پرخوری عصبی پناه ببرد.
مقایسه نادرست خود با سایرین
توجه بیش از حد به دیگران و مقایسه وسواس‌گونه چه از سوی کودک باشد و چه والدین او می‌تواند باعث استرس و پرخوری کودک شود چراکه خود را ناکافی و نازیبا می‌بیند.
علائم پرخوری عصبی در کودکان چیست؟
برخی از مهمترین علائم پرخوری عصبی کودکان به عنوان یک از شایع‌ترین اختلالات اشتها در کودکان عبارت است از:
- خوردن افراطی غذا
- مخفی کردن غذا خوردن
- ورزش بیش از حد
- افسردگی
- انزوا و سکوت دائم
- ناراضی بودن از بدن خود
- استفاده از دارو برای پاکسازی روده
درمان پرخوری عصبی کودکان چیست؟
در صورتی که والدین علائم پرخوری عصبی را در طولانی مدت مشاهده کردند لازم است با متخصص مشورت کنند معمولا برای درمان کودک مشاوره خانوادگی در نظر گرفته می‌شود. استفاده از داروهای ضد افسردگی و اضطراب هم در صورت نیاز و تشخیص پزشک می‌تواند به کاهش علائم بیماری کمک کند. استفاده از برخی قرص‌ها و داروهای گیاهی هم به کاهش اشتهای کودک کمک می‌کند اما اولویت ریشه‌یابی اختلال و برطرف کردن آن است.
نتیجه گیری
اختلالات اشتها در کودکان اعم از کم اشتهایی عصبی کودکان و پرخوری عصبی کودکان رو به افزایش است. متاسفانه عوامل محیطی، فرهنگی و فشارهای خانوادگی به شکل گیری و رشد این مشکل کمک می‌کند. در صورت بروز این اختلالات مشورت با روانشناسان و یافتن راهکارهای درمانی بسیار مهم است. همین‌طور باید با پزشک مشورت شود تا شدت صدمات جسمی کودک ارزیابی شده و همزمان با درمان‌های روانشناختی جسم کودک هم درمان شود.