تحریک الکتریکی فرا جمجمه ای (TES) روشی غیرتهاجمی برای تحریک الکتریک مغز بوده که قادر است با انتقال جریان‌های الکتریکی ضعیف به جمجمه فرد تغییرات موقتی در تحریک پذیری نواحی قشر مغز به وجود آورد. بسیاری از متخصصان از این روش درمانی برای درمان اختلالات عصب شناختی و روانشناسی بهره می‌برند. اگر می‌خواهید بدانید tES چیست و انواع روش‌های tES کدام است؟ این مطلب سایت دکتر دشتکی برای شما نوشته شده است تا آخر همراه ما باشید.
tES چیست و با شوک درمانی چه تفاوتی دارد؟
وقتی بحث تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای مطرح می‌شود افراد ناخودآگاه به یاد فیلم‌های ترسناک یا سریال‌هایی که داخل بیمارستان‌های روانی ساخته شده می‌افتند. فیلم‌هایی مثل دیوانه از قفس پرید که در آن بیماران نگون بخت را چه اختلال روانی خاصی داشتند و چه نداشتند روی تخت می‌بستند و با دستگاه‌هایی به سرشان برق وصل می‌کردند. بیمار هم درد شدیدی را احساس می‌کرد و بعد از درمان مانند روح سرگردان با حالی اسفناک در بیمارستان می‌چرخید.
افرادی که می‌خواهند بدانند tES چیست بهتر است یکبار برای همیشه آگاهش شوند این تصور ذهنی از tES واقعی خیلی دور است و باید آن را اصلاح کرد. شوک درمانی که در گذشته‌های دور بسیار مرسوم بود روشی درمانی است که در آن جریان الکتریکی قدرمند و کوتاه استفاده می‌شد و عوارض زیادی داشت.
TES یک درمان غیردارویی و بی‌خطر است که در آن بیمار بدون اینکه درد خاصی را احساس کند یا با عوارض مصرف داروهای شیمیایی درگیر شود درمان شده و علائم بیماری او کاهش می‌یابد. این روش در حال حاضر در سراسر جهان بسیار مرسوم بوده و پرطرفدار است. این راهکار درمانی برسلول‌های عصبی یا همان نورون‌ها تمرکز دارد به همین دلیل این روش درمانی در بین عموم مردم به نوروتراپی مشهور است. این روش درمانی هیچ محدودیت سنی‌ای ندارد و برای کودکان و بزرگسالان مورد استفاده قرار می‌گیرد. حتی خانم‌های باردار که مصرف داروهای شیمیایی برای آن‌ها خطرناک است می‌توانند از این روش درمان استفاده کنند چراکه هیچ تاثیر منفی روی سلامت مادر و رشد جنین ندارد.
کاربردهای tES کدام است؟
بر اساس پژوهش‌های مختلفی که صورت گرفته tES برای درمان اضطراب، اختلال نقص توجه، بیش فعالی وسواس فکری عملی، اسکیزوفرنی، اوتیسم، اختلالات خلقی مفید است و به بهبود عملکرد شناختی بیمار کمک کرده سبب می‌شود هیجانات منفی فرد کاهش یابد و بتواند با علائم کمتر زندگی روزمره خود را در پیش بگیرد. این روش درمانی هم به صورت یک درمان مکمل در کنار سایر روش‌های درمانی و هم به صورت مستقل قابل استفاده است. متخصص پس از بررسی فرد بیمار و مشخص کردن نوع اختلال، شدت آن و شرایط بیمار تصمیم می‌گیرد که به چه شکل از نوروتراپی برای درمان فرد بیمار استفاده کند.
این تکنیک نوین علوم اعصاب و بهبود شناختی جهت نورومودولاسیون از جریان‌های الکتریکی بهره می‌برد و با تحریک بخش‌های خاصی از مغز بسیاری اهداف درمانی و تحقیقاتی را محقق می‌کند. در این روش جریان الکتریکی ضعیف از پوست سر به مغز می‌رسد و با پردازش‌های قشر زیرین بر عملکرد مغز تاثیر می‌گذارد. از گذشته از این ابزار برای یادگیری زبان، فعال کردن حافظه، محاسبات ذهنی و افزایش توجه و تمرکز استفاده می‌شد اما این روزها برای ارتقای شناخت و آموزش هم از آن بهره می‌برند. شناخت کاربردهای این روش برای کسانی که می‌خواهند بدانند tES چیست بسیار مهم است.
انواع روش‌های tES کدام است؟
تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای روش‌های مختلفی دارد که هر یک جریان الکتریکی را به شکل خاصی به مغز منتقل می‌کنند و هدف هم این است که فعالیت‌های عصبی مغز را تحت تاثیر قرار دهند. شناخته‌شده‌ترین روش‌های tES عبارتند از:
تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای با جریان مستقیم ( tDCS)
در این روش یک جریان الکتریکی کم و ثابت به پوست سر منتقل می‌شود که فعالیت‌های نورونی را تنظیم می‌کند. الکترودهای دستگاه روی نقاط خاصی از مغز نصب می‌شوند که هرکدام مناطق خاصی از مغز را تحت تاثیر قرار داده و تحریک می‌کند به این ترتیب فعالیت آن ناحیه مغز اصلاح می‌شود. از این روش tES بیشتری برای بهتر شدن عملکردهای شناختی یادگیری، حافظه وتوجه استفاده می‌شود. این روش به درمان اضطرا، افسردگی و درمان دردهای مزمن کمک زیادی می‌کند.
تحریک الکتریکی متناوب مغز (tACS)
این روش از جریان‌های الکتریکی متناوب جهت هماهنگی نوسانات نورونی در فرکانس‌های مشخص بهره می‌برد. این تکنیک امواج مغزی را تنظیم می‌کند و روی عملکردهای حرکتی و شناختی تاثیر می‌گذارد. از این راهکاردرمانی برای بهبود اختلالات عصبی مثل پارکینسون و صرع بهره می‌برند. این روش درمانی برای تنظیم خواب افرد و عملکرد شناختی آن‌ها هم مفید است.
تحریک نویز تصادفی مغز (tRNS)
همانطور که از نامش هم مشخص است در این روش نویز تصادفی به مغز ارسال می‌شود که قادر است انعطاف‌پذیری نورونی ویادگیری فرد را بهتر کند. در این روش جریان تصادفی مانع از انطباق مغز با تحریک شده و عملکرد آن بهبود می‌یابد. از این روش درمانی برای توانبخشی و آموزش شناختی استفاده می‌کنند. به نظر می‌رسد برای بهبود ناتوانی‌های یادگیری و بهبود عوارض پس از سکته مغزی هم مفید است.
افرادی که می‌خواهند بدانند tES چیست و به دنبال استفاده از این شیوه درمانی هستند باید با انواع روش‌های آن به خوبی آشنا باشند. تنها متخصص تفاوت این روش‌های درمانی را می‌شناسد و می‌تواند به شکل صحیح از آن برای درمان بیماران بهره ببرد. اینکه چه کسی از دستگاه استفاده می‌کند بسیار مهم است چراکه تعیین محل اتصال دستگاه به پوست سر، نحوه نصب و تنظیم دستگاه هم تاثیرگذار است. به همین دلیل بیماران هنگام انتخاب مرکز درمانی باید نهایت دقت را بکار گیرند.
تحریک الکتریکی مغز چه مبنای تحقیقاتی و پژوهشی‌ای دارد؟
این روش به کمک تغییر محیط الکتریکی مغز فعالیت‌های نورونی را تنظیم می‌کند. بسته به نوع و پارامترهای تحریک می‌توان به کمک این روش تحریک پذیری نورون‌ها را افزایش یا کاهش داد. نوع اختلال و شدت آن میزان تحریک الکتریکی مغز و ناحیه تمرکز تحریک را مشخص می‌کند.
اساس کار این روش درمانی بر اصول نوروبلاستیسیته تمرکز دارد. بر اساس این اصل مغز قادر است خود را مجدد سازماندهی کند و این کار را به کمک ایجاد ارتباط عصبی جدید انجام می‌دهد. به کمک نوروبلاستیسیته با تحریک الکتریکی مغز قادر است آسیب‌های مغزی را ساده‌تر و سریع‌تر بهبود بخشد و یادگیری را سرعت بخشد.
از tES برای درمان مشکلات سلامت روان مثل افسردگی و اضطراب استفاده می‌کنند تنها کافی است مناطق مغزی مرتبط با خلق و خو به کمک جریان الکتریکی ضعیف تحریک شوند. بهبود یادگیری و حافظه از دیگر اثرات این راهکار علمی است و بیماران مبتلا به صرع، پارکینسون و دردهای مزمن می‌توانند به کمک این روش درمانی با عوارض بیماری بجنگند و روند بهبودی خود را سرعت بخشند. گاهی بیماران عوارض محدودی مثل خارش، تحریک پوستی و سردرد را در طول جلسه درمان تجربه می‌کنند که همه این عوارض به سرعت کاهش یافته و درمان می‌شوند.
نتیجه گیری
در این مطلب سعی کردیم به این سوال که tES چیست و انواع روش‌های tES کدام است به شکل جامع پاسخ دهیم. تحریک الکتریکی مغز یک راهکار بی‌خطر و پیشرفته درمانی است که عوارض مصرف داروهای شیمیایی را ندارد و به همین سبب به سرعت محبوب شده است. در این روش درمانی بیمار بدون تحمل درد خاصی تنها کافی است روی یک صندلی راحت بنشیند یا دراز بکشد، مغز او در ناحیه مشخص شده به کمک جریان الکتریکی تحریک می‌شود و روند درمان را پی می‌گیرد. بیشتر بیماران پس از استفاده این روش درمانی با کاهش چشمگیر بیماری مواجه شده و به روال طبیعی زندگی باز می‌گردند.