اسکیزوفرنی از دسته بیماری‌های روانی جدی است که باعث روان‌پریشی شده و فرد درگیر با این بیماری نمی‌تواند به انجام کارهای روزمره خو بپردازد. افرادی که با این بیماری درگیر هستند یا شخصی از نزدیکانشان به این بیماری مبتلاست قبل از هرچیز باید به درستی بدانند اسکیزوفرنی چیست و بعد به دنبال راهکارهایی برای درمان بیماری و زندگی با آن باشند. در این مطلب سایت دکتر دشتکی به ریشه‌یابی این اختلال می‌پردازیم و سعی می‌کنیم شما را در جریان راهکارهای درمان آن قراردهیم.
اسکیزوفرنی چیست و چرا بروز پیدا می‌کند؟
اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی اختلالی است که بر عملکرد مغز و نحوه تفسیر واقعیت‌ها تاثیر گذار است. فرد درگیر با این بیماری معمولا با هذیان، تفکرات آشفته و توهم درگیر است، چیزهایی می‌بیند و می‌شنود که منبع خارجی ندارند و گاهی باورهایی در او شکل می‌گیرد که درست نیستند. متاسفانه افراد درگیر با شیزوفرنی ارتباط خود را با واقعیت از دست می‌دهند و مرز بین توهم و واقعیت را گم می‌کنند. شدت این بیماری در افراد مختلف متفاوت است و از فردی به فرد دیگر یکسان نیست.
خوشبختانه این بیماری بسیار نادر است و تعداد افراد درگیر با آن زیاد نیستند اما افراد درگیر با این بیماری به مراقبت و درمان مادام العمر نیاز دارند. این اختلال معمولا در اواخر دوران نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی نمایان می‌شود. اکثر افرادی که می‌خواهند در مورد اسکیزوفرنی بدانند علاوه براینکه به دنبال پاسخ اسکیزوفرنی چیست هستند می‌خواهند بدانند که چرا بروز می‌کند و چه افرادی درگیر این بیماری می‌شوند.
دانشمندان هنوز علت دقیقی برای ابتلای اشخاص به این بیماری کشف نکردند اما برخی از عوامل می‌توانند ریسک ابتلا به اسکیزوفرنی را بالا ببرند. عوامل ژنتیکی در ابتلای افراد به این اختلال تاثیرگذار است و افرادی که در خانواده خود فرد مبتلا به این بیماری دارند بیش از سایرین در معرض ابتلا به این اختلال هستند. عوامل محیطی و استرس‌های روزمره زندگی هم ممکن است ریسک ابتلا به این اختلال را در افراد بالا ببرد. به ویژه شروع علائم این بیماری معمولا با یک استرس بالا در زندگی فرد همراه است و در طول مسیر درمان هم عوامل استرس‌زا شدت علائم فرد را بیشتر می‌کنند. عدم تعادل در سیگنال‌های شیمیایی مغز، مشکلات رشد مغز قبل از تولد و از دست دادن ارتباطات بین نواحی مغز هم از دیگر دلایل درگیری افراد با این بیماری است. برای آشنایی بیشتر با اختلالات روانی مطلب اختلال روانی چیست و چه کسانی درگیر آن می‌شوند؟ را هم مطالعه کنید.
اختلال روانی اسکیزوفرنی چه علائمی دارد؟
اسکیزوفرنی علائم و نشانه‌های متعددی دارد اما شناخته شده‌ترین آنها عبارتند از:
توهم
دیدن یا شنیدن چیزهایی است که منشاء خارجی ندارند و دیگران آنها نمی‌بینند و نمی‌شنوند. اغلب افراد درگیر با این بیماری چیزهایی در ذهن خود می‌شنوند اما سایر حواس پنجگانه انسان هم ممکن است درگیر این اختلال شوند مثل فرد بوهایی حس کند که دیگران حس نمی‌کنند.
هذیان گویی
برخی از افراد مبتلا به این اختلال ممکن است به چیزهای غیرواقعی اعتقاد پیدا کنند یا تصور کنند درحال آسیب دیدن هستند و دیگران می‌خواهند به آنها صدمه بزنند در حالی که اینطور نیست. برخی از این افراد تصور می‌کنند توانایی خاصی دارند یا شخص مشهوری هستند در حالی که واقعیت ندارد.
حرکات غیرعادی و نامنظم
گاهی این افراد به شکلی حرکت می‌کنند که مناسب محیط‌های اجتماعی نیست و چنان رفتارهایی از افراد عادی سر نمی‌زند. چرخیدن بی‌دلیل و پی در پی یا بی‌حرکت ماندن برای مدت طولانی برخی از این حرکات غیرطبیعی هستند.
گفتار غیرمنسجم و نامنظم
این افراد با افکار آشفته درگیر هستند به همین دلیل به راحتی نمی‌توانند با دیگران ارتباط بگیرند یا صحبت کنند. گاهی پاسخی که به سوالات می‌دهند کاملا نامرتبط بوده و آشفتگی ذهن آنها را آشکار می‌کند. در نوع شدید این بیماری درک صحبت‌های بیمار غیرممکن به نظر می‌رسد چرا که کلمات نامرتبط با یکدیگر را کنار هم می‌چیند.
بی توجهی به بهداشت فردی
این افراد انقدر درگیر صداهای درون ذهن خود هستند که از بهداشت فردی و مراقبت از خود غافل می‌شوند. این امر ممکن است باعث آشفتگی ظاهری آنها شده و حالت ترسناکی به چهره‌شان بدهد.
دوری از دیگران
وقتی فرد چیزهایی می‌بیند که دیگران نمی‌بینند و صداهایی می‌شنود که برای دیگران قابل شنیدن نیست ممکن است به غار تنهایی خود فرو رفته و تمایلی به معاشرت با دوستان و خانواده نداشته باشد.
بی‌علاقگی به کارهای روزمره
فرد دیگر تمایلی به انجام کارهایی که قبلا انجام می‌داد نداشته و نسبت به همه چیز بی‌تفاوت می‌شود.
ناتوانی در ابراز احساسات
فرد قادر نیست احساسات خود را به خوبی بروز دهد و این امر در حرکات و گفتار او آشکار است.
انواع اسکیزوفرنی کدام است؟
پس از اینکه به سوال اسکیزوفرنی چیست پاسخ دادیم باید به انواع آن هم اشاره کنیم. انواع شناخته شده اسکیزوفرنی و شیزوفرنی عبارتند از:
اسکیزوفرنی برمبنای نوع پارانوئید (توهم)
نوع پارانوئیدی (Paranoid-type schizophrenia) با هذیان و توهم شنوایی همراه است و عملکرد فکری، عقلانی و بیان احساسات فرد مختل می‌شود. در این حالت فرد تصور می‌کند بی‌دلیل مورد آزار و اذیت قرار گرفته او اشخاصی را می‌بیند که در حال تعقیب او هستند، توطئه‌چینی می‌کنند و به او آسیب می‌رسانند.
نوع آشفته
در این نوع از اختلال اسکیزوفرنی فرد آشفتگی فکری و رفتاری دارد و توان کنترل احساسات و افکار خود را از دست می‌دهد. به این ترتیب پریشانی را تجربه کرده و اختلالات کلامی و رفتاری در او آشکار می‌شوند.
نوع کاتاتونیک(همراه با تغییرات عملکرد عضلات)
در این نوع از اسکیزوفرنی فرد اختلالات حرکتی و نشانه‌های خاصی از خود بروز می‌دهد. مشاهده حرکات تکرار شونده و تقلید صدا یا حرکات دیگران در این افراد زیاد دیده می‌شود. این بیماران دائما بی‌قرار هستند و به محرک‌های محیطی به شکل نامعمول و متفاوتی واکنش نشان می‌دهند. در این حالت ممکن است شکل عضلات، صورت یا بدن آنها تغییر کند.
نوع تمایز نیافته
علائم این افراد با سایر بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی متفاوت است و به شکل ناهنجاری‌های رفتاری، احساسی و شناختی بروز می‌کند. اسکیزوفرنی تمایز نیافته (Undifferentiated schizophrenia) به درمان تیمی و توجه خاص نیاز دارد.
نوع باقی مانده
این نوع بیماری بهبودی نسبی در علائم دارد. هذیان، توهم، عدم کنترل رفتار و احساسات کمتر دیده می‌شود. این افراد معمولا منزوی و گوشه‌گیر هستند و به بهداشت شخصی اهمیت زیادی نمی‌دهند. علائم افسردگی و بی‌تفاوتی هم در آنها قابل مشاهده است.
اسکیزوفرنی چه عوارضی دارد؟
حال که مشخص شد اسکیزوفرنی چیست قطعا عوارض شدیدی هم دارد که در اینجا به برخی از مهمترین آنها اشاره می‌کنیم. افرادی که درگیر اسکیزوفرنی می‌شوند مستعد افسردگی درگیری با اختلال وسواس فکری علمی و اختلالات اضطرابی هستند. آنها ممکن است به خودکشی فکر کنند یا به مصرف الکل و مواد مخدر روی بیاورند. انزوای اجتماعی مشکلات بهداشتی و پزشکی از دیگر مواردی است که این افراد با آن درگیر می‌شوند. بسیاری از این افراد مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند یا از خانواده ترد می‌شوند. بروز رفتار پرخاشگرانه و خشونت آمیز در بین آنها دیده می‌شود اما زیاد نیست. آنها معمولا کمتر از سایر افراد عمر می‌کنند و آمار مرگ و میر آنها به سبب خودکشی، تصادفات یا بی‌توجهی به سلامت شخصی زیاد است.
روش تشخیص و درمان اسکیزوفرنی چیست؟
معمولا وقتی متخصصان علائم این اختلال را در فرد مشاهده می‌کنند قبل از هر چیز اطمینان حاصل می‌کنند که علائم ناشی از مصرف مواد مخدر یا بیماری جسمی خاص دیگر نباشد بعد از غربالگری و رد احتمالات دیگر سلامت روان فرد مورد ارزیابی قرار گرفته، سی تی اسکن و ام آر آی انجام می‌شود و اختلال اسکیزوفرنی فرد مورد تایید قرار می‌گیرد. باید علائم مورد ارزیابی دقیق قرار گرفته، سوابق شخصی و شرایط فرد بررسی شوند چک لیستی از علائم هست که باید بررسی شوند.
اسکیزوفرنی باید بلافاصله پس از مشاهده علائم درمان شود درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و درمان روی جلوگیری از عود و بازگرداندن فرد به زندگی طبیعی متمرکز است. درمان‌های مرسوم این بیماری عبارتند از:
دارو درمانی
داروهای ضد روان‌پریشی که بر واسطه عصبی مغز تاثیر میگذارند برخی داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب به این بیماران کمک می‌کند با توهم و هذیان مقابله کنند.
درمان شناختی رفتاری
درمان‌های روانشناختی و درمان شناختی رفتاری به فرد کمک می‌کند با علائم بیماری به ویژه توهم بهتر کنار بیایند. آموزش مهارت‌های اجتماعی، خانواده درمانی، توانبخشی حرفه‌ای و مواردی از این دست هم کنترل بیماری را ساده‌تر می‌کند.
استفاده از دستگاه آر تی ام اس
بیماران اسکیزوفرنی علاوه بر مشکل شنیدن صداهای غیر واقعی گاهی هذیان و اختلال تفکر را هم تجربه می‌کنند که می‌تواند برای خود فرد و اطرافیان او خطرناک باشد. این فرد درک درستی از واقعیات ندارد و ممکن است تصمیمات اشتباه و خطرناکی بگیرد.
پبیماران اسکیزوفرنی که صداهای توهمی مداوم را تجربه می‌کنند با کمک درمان دستگاه rTMS کاهش عوارض ناتوان کننده بیماری را می‌بینند. پژوهش‌ها در زمینه میزان اثرگذاری این درمان برای بهبود بیماران اسکیزوفرنی ادامه دارد اما از آنجا که یک راهکار بدون درد با اثرگذاری بالاست تجربه آن می‌تواند به ارتقای سطح زندگی بیمار کمک کند. برای آشنایی بیشتر با آر تی ام اس مطلب شرایط قبل از انجام rTMS و هر آنچه باید بدانید را هم مطالعه کنید.
نتیجه گیری
بسیاری می‌پرسند که اسکیزوفرنی چیست و چه علائمی دارد. این اختلال در گروه بیماری‌های شدید روانشناسی قرار می‌گیرد. اگرچه تعداد افراد درگیر با این بیماری محدود است اما درمان قطعی ندارد و فرد بیمار تا آخر عمر با علائم بیماری درگیر است. اسکیزوفرنی ارتباط فرد را با واقعیت مختل کرده با پریشانی، توهم و شنیدن صداهایی که وجود ندارد همراه است. مراقبت به موقع و استفاده از راهکارهای درمانی نوین کمک می‌کند بیمار علائم کمتری را تجربه کند و تا حدودی به زندگی طبیعی باز گردد.