طی سال‌های اخیر کتامین تراپی به عنوان یک راهکار درمانی نوین برای درمان اختلالات روانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به سبب مزایایی که دارد به سرعت رواج پیدا کرده است. از این راهکار درمانی بیشتر برای کاهش علائم افسردگی‌های شدید که به درمان‌های شناخته شده پاسخ نمی‌دهند استفاده می‌شود اما کتامین چیست و سایر مصارف آن کدامند. در این مطلب سایت دکتر دشتکی به این سوال و هر چیزی که در این مورد لازم است بدانید پاسخ می‌دهیم.
کتامین چیست؟
کتامین یکی از داروهای متداول و مرسوم برای شروع و حفظ بیهوشی به ویژه بیهوشی‌های پیش از عمل است. این دارو حالتی خلسه مانند در مصرف کننده ایجاد می‌کند و سبب ایجاد آرامش، تسکین درد و فراموشی در فرد می‌شود. اثرات کاهش دهنده افسردگی این دارو در دوزهای پایین به خوبی مشهود است اما میزان ماندگاری اثرات آن برای افراد مختلف متفاوت بوده و به شرایط فرد بستگی دارد. به طور کلی نمی‌توان اثرات دارویی کتامین را در دسته درمان‌های طولانی مدت قرار داد.
عده‌ای کتامین را به عنوان یک ماده روان‌گردان هم می‌شناسند، مثل بسیاری دیگر از داروها و مسکن‌ها عده‌ای افراد از آن به عنوان مخدر استفاده می‌کنند که دوز بالای آن خطرناک و دارای عوارض متعدد است. استفاده از این دارو بدون تجویز متخصص و نظارت کارشناس ممکن است آسیب رسان و خطرناک باشد اما اگر در دوز مناسب و متناسب با سن و نیاز فرد مورد استفاده قرار گیرد بسیار کاربردی و اثرگذار است.
کتامین از چه زمان مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
برای اولین بار در سال ۱۹۶۰ کتامین به عنوان داروی بهداشتی تاثیرگذار و ایمن مورد استفاده قرار گرفت. ویژگی‌های خاص و اثرگذاری بالا باعث شد به سرعت محبوب شود و جای داروهای مرسوم آن زمان مثل فنسیکلیدین را که عوارض جدی‌ای داشتند را بگیرد. در جنگ ویتنام برای انجام جراحی‌های صحرایی و سریع از این دارو استفاده می‌کردند. نیازهای سربازان خاص بود و به دارویی با تاثیرگذاری سریع و عوارض جانبی کم نیاز داشتند که کتامین نیاز آن‌ها را به خوبی برطرف می‌کرد. در همان زمان پزشکان متوجه شدند این دارو عوارض افسردگی بیماران را هم کاهش داده و مسیر درمان آن‌ها را سرعت می‌بخشد به همین دلیل به مرور به عنوان یک راهکار درمانی برای اختلالات روانی مورد توجه قرار گرفت. در حال حاضر تحقیقات مختلفی در خصوص اثرات درمانی کتامین برای کاهش علائم و عوارض PTSD و افسردگی انجام شده است.
در سال‌های بعد مصرف غیردارویی کتامین هم آغاز شد و برخی در محیط‌های غیرقانونی مصرف آن را به شکل ماده مخدر و یک تفریح ترویج کردند.
کتامین چگونه عمل می‌کند؟
برای دانستن اینکه کتامین چیست باید با مکانیسم عملکرد آن آشنا شد. کتامین به شکل یک آنتاگونیست گیرنده NMDA در مغز فعالیت می‌کند. گیرنده‌ها نقش مهمی در انتقال پیام‌های عصبی دارند و کتامین با مهار آن‌ها با سرعت قابل توجهی علائم افسردگی را کاهش داده و کیفیت زندگی بیمار را دگرگون می‌کند.
کتامین همین‌طور تولید برخی مواد شیمیایی مغز را افزایش می‌دهد که در بهبود علائم افسردگی و برخی دیگر از اختلالات روانی اثرگذار هستند. گلوتامات یکی از این مواد است که به بهبود ارتباطات عصبی مغز کمک می‌کند.
بر طبق تحقیقات کتامین قادر است در ساختار مغز به ویژه در قسمت‌های مربوط به تنظیم احساسات و حافظه تغییرات مثبت ایجاد کند. به این ترتیب علائم افسردگی و اضطراب در شخص بیمار کاهش پیدا می‌کند. اثرات سریع این دارو آن را به گزینه مناسب به ویژه برای بیمارانی که به داروهای مرسوم دیگر پاسخ مثبتی نشان ندادند تبدیل می‌کند.
مهمترین کاربردهای درمانی کتامین کدام است؟
در اینجا به مهمترین کاربردهای درمانی کتامین اشاره می‌کنیم:
بیهوشی
کتامین برای بیهوشی یک داروی بسیار مناسب است به ویژه در مواردی که نیازی به شل شدن عضله نیست این دارو بسیار مفید است و برای بیهوشی‌های کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرد. کتامین روی سیستم گردش خون و تنفسی عملکرد متفاوتی دارد و شیوه عملکرد آن با داروهای مشابه یکسان نیست. تنفس فرد مصرف کننده نسبت به سایر داروهای بیهوشی بسیار کمتر سرکوب می‌شود. افرادی که به آسم مبتلا هستند، بیمارانی که واکنش‌های شدید مثل برونکوسپاسم فعال دارند یا دچار بیماری انسدادی مزمن راه‌های هوایی هستند بهتر است از این دارو به جای داروهای دیگر که عوارض بسیاری برای آن‌ها دارند استفاده کنند.
کتامین برای افرادی که صدمات شدیدی دیدند و به جراحی اضطراری نیازدارند بهترین گزینه است. افرادی که شوک ضربه‌ای دیدند یا ممکن است با افت فشار خون مواجه شوند می‌توانند از این راهکار درمانی موثر بهره ببرند.
درمان اختلالات روانی
استفاده از داروی کتامین تحت عنوان کتامین تراپی یک راهکار امیدوارکننده و نوین برای درمان برخی از اختلالات روانی به شمار می‌رود. کتامین تراپی برای درمان افسردگی نخستین راهکار نیست اما برای بیمارانی که سایر راهکارهای درمانی در طولانی مدت برای آن‌ها اثر گذار نبوده گزینه بسیار مناسبی است.
در واقع کتامین تراپی یک راهکار قطعی برای درمان افسردگی شدید نیست اما به کاهش سریع و چشمگیر علائم بیمار کمک بسیاری می‌کند. سایر اختلالاتی که به کمک کتامین تراپی می‌توان آن‌ها را درمان کرد عبارتند از:
- اختلال اضطرابی
- دردهای مزمن
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
اگر می‌خواهید بیشتر در مورد اینکه کتامین چیست و چطور در درمان اختلالات روانی بکار برده می‌شود بدانید مطلب تجربه کتامین تراپی چگونه است؟ را هم مطالعه کنید.
آیا کتامین اعتیاد آور است؟
کتامین می‌تواند در مصرف کننده وابستگی بالایی ایجاد کند و در این حوزه پتانسیل بالایی دارد. افرادی که برای اهداف غیرپزشکی یا تفریحی از آن استفاده کنند باید ریسک بالای اعتیاد به این دارو را به جان بخرند. ترک این دارو برای افرادی که به آن وابستگی شدید پیدا کردند و به اصطلاح معتاد شدند کار ساده‌ای نیست. درمان این افراد نیاز به جلسات متعدد روان درمانی و شرکت در جلسات توانبخشی یا بازدرمانی دارد. مدت زمان زیادی لازم است که فرد وابسته به این دارو به زندگی عادی خود بازگردد و بتواند فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرد.
مصرف طولانی مدت غیر دارویی و در محیط‌های غیر پزشکی این دارو ممکن است عوارض زیر را به همراه داشته باشد:
- آسیب به سیستم ادراری (التهاب مثانه)
- آسیب به کلیه‌ها
- افزایش خطر بروز اضطراب و افسردگی
- اختلالات شناختی
- استفراغ
- تغییرات ضربان قلب
- افزایش فشار خون
- تهوع
مصرف این دارو زیر نظر متخصص و در مراکز درمانی مجاز خطر بالایی ندارد و اگر در دوز مناسب متناسب با نیاز فرد استفاده شود عوارض بسیار محدودتری خواهد داشت. کتامین باید به شکل کاملا مسئولانه و تحت نظارت دقیق متخصص مصرف شود.
چطور می‌توان از عوارض مصرف کتامین پیشگیری کرد؟
در صورتی که مصرف این دارو تحت نظارت دقیق پزشک و مصارف درمانی باشد خطرات استفاده این دار به ویژه بر حافظه و شناخت کاهش می‌یابد. متخصص قبل از تجویز این دارو باید خطرات احتمالی مصرف خودسرانه آن را به ویژه در تجویز دوزهای بالا یا مصرف مکرر به بیمار توضیح دهد. در کنار کتامین تراپی ارائه مشاوره‌های روان‌پزشکی و حضور مشاوران به کاهش خطرات شناختی کتامین کمک می‌کند.
افرادی که به مصرف تفریحی این دارو وابسته شدند یا اعتیاد پیدا کردند باید هرچه سریع‌تر درمان شوند تا عوارض جسمی و شناختی کتامین در آن‌ها به حداقل برسد.
نتیجه گیری
در این مطلب به این سوال که کتامین چیست پاسخ دادیم و آن را به عنوان یک داروی موثر برای بیهوشی و درمان برخی اختلالات روانی مثل افسردگی معرفی کردیم. همچنین مشخص شد که مصرف تفریحی و غیر دارویی کتامین رواج دارد که منجر به اعتیاد شده، خطرات بسیاری برای سلامت جسم و روان انسان دارد. مصرف این دارو باید تحت نظر متخصص و در مراکز درمانی معتبر انجام شود تا فرد از اثرات درمانی مثبت آن استفاده کرده و از عوارض آن پیشگیری شود.