با توجه به عوارض بسیاری که درمان‌های دارویی دارند طی سال‌های اخیر روش‌های غیردارویی اختلالات روانی مورد توجه بسیاری از متخصصان قرار گرفته است. تحریک الکتریکی مغز یا تی دی سی اس یکی از این راهکارها است که برای درمان افسردگی، اضطراب، اختلال دوقطبی و بسیار دیگری از اختلالات مورد استفاده قرار می‌گیرد. افرادی که این راهکار درمانی به آن‌ها توصیه می‌شود می‌پرسند مزایا و عوارض tDCS کدام است؟ آیا می‌توان از جریان الکتریکی مستقیم برای کاهش علائم بیماری‌ها استفاده کرد. در این مطلب سایت دکتر دشتکی به این پرسش‌ها پاسخ جامع و کاملی می‌دهیم، همراه ما باشید.
tDCS چیست و چگونه کار می‌کند؟
tDCS مخفف عبارت Transcranial Direct-Current Stimulation است و به معنی وارد کردن یک جریان الکتریکی مستقیم در حد ۱ تا ۳ آمپر به مغز بوده که فعالیت بخشی از مغز را کاهش یا افزایش می‌دهد.
این دستگاه به کمک الکترودهایی (کاتد و آند) کار می‌کند، این الکترودها به وسیله یک کش مخصوص روی مغز قرار می‌گیرد و با کمک انتقال جریان الکتریکی به مغز کار خود را انجام می‌دهد.
موقعیت الکترودهایی که روی جمجمه قرار می‌گیرد مشخص می‌کند کدام قسمت مغز باید مهار یا فعال شود و متخصص از این طریق می‌تواند پس از تشخیص اختلال روانی بخشی از مغز که درگیر است مشخص کرده و به کمک انتقال جریان برق آن را تحریک کند. معمولا بیماران پس از درمان با کاهش علائم اختلال مواجه می‌شوند بدون اینکه عوارض استفاده از داروهای شیمیایی را تحمل کنند.
برای افرادی که به هر دلیلی نمی‌توانند دارو مصرف کنند یا استفاده از دارو برای آن‌ها اثرگذاری لازم را نداشته این راهکار بهترین روش درمانی است.
جریان برق القا شده هیچ تاثیر در سلول‌های مغز فرد نداشته و فقط آستانه تحریک یا مهار بخش خاصی از مغز را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.
tDCS چه کاربردهایی دارد؟
تی دی اس تی در آمریکا، اروپا، آسیا و سراسر جهان طرفداران زیادی دارد و برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد در اینجا تلاش می‌کنیم به مواردی از کاربردهای این دستگاه اشاره کنیم که تاثیر مثبت آن‌ها در آزمایش‌های علمی به اثبات رسیده است.
درمان افسردگی
یکی از شناخته شده‌ترین کاربردهای دستگاهی تی دی سی اس درمان افسردگی و کاهش علائم آن است. بسیاری از افرادی که از علائم شدید افسردگی رنج می‌برند پس از یک دوره درمانی این دستگاه علائم بهبودی خوبی را دقیقا برابر با مصرف داروهای شیمیمایی نشان داده‌اند.
درمان دردهای مزمن
استفاده از تحریک الکتریکی مغز به کاهش دردهای مزمن مثل میگرن، آفازی و پارکینسون کمک می‌کند. بیماران پس از درمان احساس آسودگی داشته و بهتر می‌توانند با بیماری به زندگی خود ادامه دهند.
مقابله با آلزایمر
به کمک این راهکار درمانی می‌توان با گسترش علائم آلزایمر مقابله کرد و شدت رشد بیماری را تحت کنترل قرار داد.
از بین بردن وزوز گوش
مشکلی مثل وزوز گوش در نگاه اول امری ساده به نظر می‌رسد اما برای فرد درگیر با این بیماری انجام امور روزمره بسیار دشوار می‌شود، به کمک tDCS علائم فرد کاهش یافته و می‌تواند به راحتی زندگی کند.
افزایش یادگیری و بهبود حافظه
دستگاه tDCS تنها برای افرادی دارای اختلال روانی کاربرد ندارد بلکه از این دستگاه می‌توان برای کمک به افراد سالم هم استفاده کرد. استفاده از این راهکار درمانی می‌تواند به افزایش یادگیری و بهبود عملکرد حافظه هم کمک کند.
برای درمان هر یک از مشکلات بالا تحریک ناحیه خاصی از مغز باید در دستور کار متخصص قرار گیرد و پروتکل درمانی هر بیماری مجزا است به همین دلیل تنها پزشک متخصص می‌تواند راهکار درمانی مناسب را بر اساس شدت اختلال و نیازهای درمانی هر فرد مشخص کند در اینجا به سایر اختلالاتی که به کمک دستگاه تی دی سی اس می‌توان درمان کرد اشاره می‌کنیم.
- وسواس فکری عملی
- اوتیسم
- ترک اعتیاد
- بیش‌فعالی
- پرخوری عصبی
- اختلالات تجزیه‌ای
- بهبود مهارت‌های شناختی
- اضطراب
- اختلال دوقطبی
دانستن مزایا و عوارض (tDCS) به انتخاب بهتر بیماران کمک می‌کند.
مزایای tdcs کدام است؟
برای دستگاه tdcs مزایای زیادی ذکر شده که در اینجا به برخی از مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
کاهش دردهای شدید و مزمن
استفاده از دستگاه تی دی سی اس روی دردهای شدید و مزمن تاثیر بسیار مثبتی دارد به ویژه در بیماری‌هایی مثل میگرن، آلزایمز و آفازی که درد امان فرد را می‌برد و قدرت تفکر را از او می‌گیرد.
عوارض دردهای مزمن به حدی است که برخی افراد برای رهایی از آن به استفاده از مواد مخدر و انواع داروهای شیمیایی اعتیاد آور پناه می‌برند که نه تنها کیفیت زندگی آن‌ها را بهتر نمی‌کند بلکه در کنار درد مشکلات جدیدی هم به آن‌ها اضافه خواهد کرد.
بهترین راهکار درمانی برای این افراد پس از تشخیص دقیق و بررسی متخصص استفاده از تحریک الکتریکی مغز است که به درمان و مدیریت بهتر درد کمک بسیاری می‌کند.
بهبود فرآیند یادگیری و کسب مهارت
استفاده از این دستگاه به یادگیری مهارت‌های جدید کمک کرده و توانایی یادگیری فرد را ارتقا می‌دهد. افرادی که این راهکار درمانی را تجربه کردند در مهارت‌های حفظ اعداد و پردازش آن پیشرفت خوبی داشتند و بهبود عملکرد مغز آن‌ها تا ۶ ماه پس از دوره درمان هم ادامه داشته است.
حتی آزمایش‌ها نشان داده استفاده از این راهکاردرمانی روی یادگیری مهارت‌های حرکتی افراد هم تاثیر مثبت داشته است. راهکارهای درمانی که روی قشر حرکتی مغز اعمال می‌شود به وضوح فرآیند کسب مهارت و یادگیری فرد در این حوزه را ارتقا می‌دهد. نکته مهم آن است که درمان باید توسط متخصص انجام شده و ناحیه مغز که باید تحریک شود به درستی انتخاب شود.
کاهش علائم افسردگی
استفاده از تی دی سی اس روی کاهش علائم افسردگی و کنترل آن تاثیرات مثبتی دارد. این راهکار درمانی روی بیماران حاد که افسردگی مقاوم به درمان‌های دارویی هم داشتند اثرات مثبتی داشته و علائم آشکار بیماری را به میزان قابل قبولی کاهش داده است.
با توجه به اثرات مثبتی که این راهکار درمانی داشته پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک تی دی اس تی به عنوان یک درمان اصلی برای مقابله با افسردگی بکار گرفته شود. اگرچه هنوز باید تحقیقات بسیاری روی این دستگاه و نحوه عملکرد آن صورت بگیرد اما تاثیرات مثبت آن دریچه جدیدی به روی درمان انواع اختلالات روانی گشوده است.
بهبود یادگیری زبان
تحقیقات اولیه نشان داده که تحریک لوب فرونتال چب به کمکtDCS می‌تواند توانایی روانی زبان را ارتقا داده و یادگیری مهارت‌های زبانی را ساده‌تر کند. درمان‌های انجام شده به کمک این دستگاه روی افراد مبتلا به اختلال زبانی (آفازی) نشان می‌دهد بازیابی کلمات این افراد بهتر شده و راحت‌تر توانسته‌اند کلمات را انتخاب کنند. توانایی گرامر در برخی از افرادی که این راهکار درمانی را انتخاب کردند به میزان قابل قبولی افزایش داشته است.
کاهش علائم ADHD
افرادی که با اختلال بیش فعالی درگیر هستند به کمک این راهکار درمانی با کاهش علائم بیماری مواجه شده و بهبود کیفیت زندگی را تجربه می‌کنند. به کمک این دستگاه می‌توان برخی از علائم اصلی این بیماری را هدف قرار داده و برای کاهش اثرات آن بکار گرفت.
افزایش کیفیت خواب افراد
افرادی که بخش درست مغز آن‌ها تحریک شده بازده خواب بهتری داشته و تحقیقات نشان می‌دهد دستگاه tDCS به افرادی که کیفیت خواب پایینی دارند کمک زیادی می‌کند تا خواب عمیق‌تری را تجربه کنند. البته تحقیقات در این حوزه ادامه دارد و باید تحقیقات بالینی بیشتری در این خصوص انجام شود.
بهبود بیماران سکته مغزی
افرادی که تجربه سکته مغزی دارند در بسیاری موارد نیاز به کمک پیدا می‌کنند و بسته به شدت سکته با اختلالاتی در عملکرد بخش‌های مختلف بدن خود مواجه می‌شوند. پس از بررسی‌های تخصصی و استفاده از آزمایش‌های دقیق می‌توان صدمات وارد شده به مغز این افراد را مشخص کرده و از دستگاه تی دی سی اس برای کاهش عوارض سکته مغزی کمک گرفت. مزایا و عوارض (tDCS) بسیار زیاد است اما به مهمترین آن‌ها اشاره شد.
استفاده از دستگاه tDCS چه عوارضی دارد؟
تا اینجا روی مزایا و عوارض (tDCS) تمرکز کردیم اما به شکل مشروح به عوارض این دستگاه نپرداختیم چرا که به طور کلی تی دی اس تی یک دستگاه بی‌خطر است اما برای اینکه تصمیم‌گیری را برای افرادی که به دنبال این راهکار درمانی هستند راحت‌تر کنیم به شکل مشروح به عوارض این دستگاه هم می‌پردازیم.
پاسخ افراد به tDCS یکسان نیست و عملکرد دستگاه روی هر فرد متفاوت است به همین دلیل تعریف عوارض برای عملکرد آن کار ساده‌ای نیست با این وجود بیش از نیمی از استفاده‌کنندگان دستگاه عوارض خاصی را در طول جلسه درمان گزارش نمی‌کنند.
شایع‌ترین عوارضی که موقع درمان با این دستگاه گزارش شده معمولا مربوط به سوزش و خارش مربوط به ناحیه اتصال الکترودهای دستگاه به جمجمه است. برخی افراد هم در طول دوره استفاده از دستگاه و پس از آن سردرد را تجربه کردند.
تحریک پذیری و تغییرات خلقی در بین کودکانی که از این دستگاه استفاده کردند هم گزارش شده است. متخصص باید ضخامت جمجمه و حجم مایع مغزی نخاعی این رده سنی را در نظر بگیرد. بنابر این اگر درمان در حضور متخصص کاربلد صورت پذیرد عوارض به میزان قابل توجهی کاسته خواهد شد.
برخی افراد بروز ضایعات پوستی پس از استفاده دستگاه را گزارش کردند که معمولا در محل نصب الکترودها مشاهده شده‌اند. البته این امر به عوامل مختلفی بستگی دارد و در صورتی که جریان ثابت در سراسر پوست پخش شود این مشکل کمتر بروز پیدا می‌کند. بی‌خوابی، حالت تهوع و احساس خستگی هم از دیگر مواردی است که توسط افراد استفاده کننده از این دستگاه گزارش شده است.
اگر فرد پیش از آغاز درمان تغذیه و خواب مناسب داشته باشد و کلیه نکات ایمنی توصیه شده توسط متخصص را رعایت کند احتمال اینکه هیچ‌کدام از عوارض استفاده از دستگاه تی دی سی اس را تجربه نکند افزایش پیدا می‌کند.
نتیجه‌گیری
مزایا و عوارض (tDCS) بسته به شدت اختلال، تعداد جلسات درمانی و دستگاهی که فرد مورد استفاده قرار می‌دهد متفاوت است. از آنجا که این یک درمان غیرتهاجمی است عوارض زیادی برای آن ذکر نشده و با توجه به نداشتن عوارض مصرف داروهای درمانی استفاده از آن در سراسر جهان در حال افزایش است. اگر استفاده از دستگاه تی دی سی اس از سوی متخصص برای فردی توصیه شده، بهتر است از آن استفاده کند چرا که با کاهش علائم بیماری و کنترل علائم ممکن است روی کیفیت زندگی او تاثیر مستقیم داشته باشد.