بزرگترها از قدیم به والدین توصیه می‌کنند در مورد مسائل جنسی با کودکان خود صحبت نکنند اما کودک هزاره سوم کنجاو است و نمی‌توان نسبت به مشکلات جنسی کودکان و نوجوانان بی‌تفاوت بود. آن‌ها سوالات مختلفی دارند که مطرح می‌کنند یا رفتارهایی از خود بروز می‌دهند و بدون دریافت پاسخ‌های قانع کننده و منطقی راضی نمی‌شوند. از سوی دیگر با دسترسی گسترده‌ای که به اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و هوش مصنوعی دارند ممکن است برای یافتن پاسخ سوالات خود به آن‌ها مراجعه کنند. در این مطلب سایت دکتر دشتکی به بررسی این موضوع می‌پردازیم که چطور باید به سوالات کودکان و نوجوانان در امور جنسی پاسخ دهیم.
آیا رفتارهای جنسی یا پرسیدن سوال در کودکان و نوجوانان طبیعی است؟
وقتی صحبت از مشکلات جنسی کودکان و نوجوانان می‌شود گاهی والدین بسیار سخت‌گیر می‌شوند و هر حرکت یا پرسشی را یک مشکل می‌بینند درحالی که اینطور نیست. برخی رفتارها در کودکان طبیعی و معمول هستند و نشان می‌دهند که آن‌ها در مورد جنسیت و بدن خود کنجکاو هستند. والدین باید با آگاهی کامل و بدون قضاوت به سوالات آن‌ها پاسخ داده و این موضوع را به عنوان نشانه‌های رشد کودک در نظر بگیرند. اگر موردی بود که نگرانی والدین را برانگیخت خوب است قبل از هراقدام عجولانه‌ای با یک متخصص مشورت کنند. متداول‌ترین رفتارهای جنسی کودکان عبارتند از:
پرسیدن سوالات جنسی مختلف
ممکن است کودک در مورد اینکه چرا اندام جنسی دارد یا آیا والدین او هم اندام جنسی دارند یا نه و تفاوت‌های آن‌ها سوالاتی مطرح کند.
لمس اندام جنسی خود یا افراد دیگر
کودک در این سن آگاهی جنسی ندارد پس از روی کنجکاوی ممکن است بخواهد اندام جنسی خود یا دیگران را لمس کند.
نشان دادن اندام جنسی به همسالان خود یا دیگران
کودک ممکن است اندام جنسی خود را به دوستانش یا دیگران نشان دهد که بدون انگیزه جنسی بوده و بیشتر برای آگاهی و پرسشگری انجام می‌شود.
این رفتارها اغلب گذرا هستند و با افزایش سن کودک از بین می‌روند. اگر والدین بدون نگرانی، استرس و قضاوت به سوالات کودک پاسخ دهند و برخورد منطقی با موضوع داشته باشند این موارد برطرف می‌شود. در این سن لازم است والدین اطلاعاتی در مورد هویت جنسی به کودک بدهند و آموزش‌های لازم جهت مراقبت کودک از خود را هم جدی بگیرند.
چطور رفتارهای جنسی طبیعی و خطرناک را درکودکان تشخیص دهیم؟
وقتی صحبت از مشکلات جنسی کودکان و نوجوانان مطرح می‌شود باید مرز بین رفتار نرمال و خطرناک را تعریف کرد تا والدین بتوانند تفاوت این دو را تشخیص داده رفتار درستی در پیش بگیرند. رفتار، سن کودک و اقتضای سنی در رفتار و تاثیر آن بر دیگران مهمترین ملاک‌های تشخیص طبیعی و خطرناک بودن رفتار جنسی کودک است.
داشتن رفتار جنسی و پرسیدن سوال در این موارد برای کودک کاملا طبیعی است و نشان‌دهنده رشد جنسی کودک است رشد جنسی انسان از نوزادی آغاز شده و در دوره نوپایی، کودکی و نوجوانی با انجام رفتارهایی سعی در شناخت بدن خود و آشنایی با عملکرد دستگاه تناسلی دارد. بنابراین اگر در این مورد سوالاتی بپرسد یا کنجکاو باشد کاملا طبیعی است و جای هیچ‌گونه نگرانی وجود ندارد.
به طور کلی مشکلات جنسی کودکان و نوجوانان را می‌توان در چند سطح زیر دسته بندی کرد:
طبیعی
نیازمند توجه
مشکل‌ساز خطرناک یا شدید
والدین در برابر مشکلات جنسی کودکان و نوجوانان چه رفتاری باید نشان دهند؟
مهمترین سوال والدین این است که در مقابل رفتار و مشکلات جنسی کودکان و نوجوانان چه رفتاری باید انجام دهند. قبل از هرچیز والدین باید بدانند که نباید نگران باشند و رفتارهای جنسی طبیعی کودک را از طریق حواس‌پرتی رفع کرد. والدین باید با آرامش و بدون عصبانیت سعی کنند توجه کودک را به چیز دیگری پرت کنند در مواردی هم می‌توان به کودک اطلاعات خوبی در مورد احترام به دیگران و حفظ ایمنی بدن داد. استفاده از زبان و ادبیات مناسب در این زمان بسیار مهم است. باید نام‌های آلت تناسلی، واژن، سینه و باسن را به کودک آموخت. استفاده از واژه‌های ساختگی ممکن است تصور نادرست یا بدی از اندام جنسی به کودک بدهد. حتما باید به کودک یاد داد که این اندام خصوصی هستند و کسی بدون اجازه نباید آن‌ها را ببیند یا لمس کند.
علائم هشدار در مشکلات جنسی کودکان و نوجوانان کدام است؟
اگر مشکلات جنسی کودکان و نوجوانان شدید و خطرناک باشد یا رفتار مشکل ساز و نیازمند توجه از خود نشان می‌دهند باید هرچه سریع‌تر با یک متخصص ارتباط گرفت و موضوع را با او مطرح کرد. رفتارهای جنسی که با سن کودک هم‌خوانی نداشته ممکن است ایمنی او و دیگر کودکان را به خطر اندازد باید جدی گرفته شوند. گاهی بروز رفتارهای جنسی نامتعارف در کودکان اعلائم برخی از اختلالات روانشناسی یا آسیب‌های فیزیکی و جنسی است که متخصص باید آن‌ها را ریشه‌یابی کند.
برخی از رفتارهای جنسی خطرناک که علامت هشداری برای والدین هستند عبارتند از:
- رفتارهایی که تمرکز کودک را گرفته و مخل انجام تکالیف و فعالیت‌های روزانه اوست
- با پرخاشگری و رفتار فیزیکی خشن همراه است
- حواس کودک از آن پرت نمی‌شود و تلاش‌های والدین در این خصوص بی‌فایده است
- لمس مکرر و مداوم اندام جنسی که به شکل روزانه تکرار می‌شود
- دانش جنسی کودک فراتر از سن اوست و بازی‌های جنسی پیچیده‌تر از سن خود انجام می‌دهد
- تمایل به تماس جنسی با دیگر کودکان دارد و تمایل به برقراری تماس جنسی نشان می‌دهد
- رفتارها یا سخنان جنسی بالغانه و نامتناسب با سن خود بروز می‌دهد
- درد یا آسیب جسمی و روانی به همراه دارد و به کودک یا دیگران صدمه می‌زند
- تقلید دخول یا اعمال جنسی بزرگسالان است
- با زور و اجبار همراه است
چه عواملی باعث بروز مشکلات جنسی شدید و خطرناک در کودکان و نوجوانان می‌شود؟
برخی از مهمترین عوامل که ممکن است باعث شوند مشکلات جنسی در کودکان و نوجوانان دیده شوند عبارتند از:
- سوء استفاده جنسی و فیزیکی
- ناتوانی‌های رشد
- خشونت خانگی
- مشکلات رفتاری مثل رفتارهای تکانه‌ای و بیش‌فعالی
- افسردگی والدین
- مصرف مواد مخدر و مشکلات مالی خانواده
- دسترسی به محتوای جنسی مخرب در اینترنت، رسانه و خانه
چطور باید به سوالات جنسی کودکان و نوجوانان پاسخ داد؟
پاسخ به سوالات جنسی کودکان و نوجوانان باید تدریجی و مرحله‌ای باشد، پاسخ‌های غیر واقعی، اشتباه و دروغ به کودکان اشتباه بزرگی است که در آینده باعث بی‌اعتمادی او به والدین می‌شود چراکه به هر صورت در آینده پاسخ درست سوالات را خواهد یافت. والدین بیش از هرکسی نسبت به کودکان خود شناخت دارند و باید پاسخ خود را متناسب با شناختی که دارند بدهند. نباید توضیح بیش از حد بدهند یا وارد جزئیات شوند. خرافات و داستان‌های عامیانه را نباید وارد پاسخ‌های منطقی به سوالات جدی کودک کرد. برای مثال زدن باید از شخصی غیر از خود استفاده کنند و پس از پاسخ از کودک بخواهند نظر خود را بیان کنند، به عنوان مثال بپرسند که نظر او چیست و چه فکری در مورد موضوع دارد.
مشکلات جنسی در کودکان و نوجوانان ایمنی آن‌ها ار پایین آورده و ممکن است آن‌ها را در معرض خطر سوء استفاده جنسی قرار دهد یا حتی ممکن است برای دیگران خطر آفرین باشد به همین دلیل پاسخی که به سوالات داده می‌شود مهم است و باید حساب شده و بافکر باشد. برخی رفتارها هم باید از سوی والدین جدی گرفته شود:
- کودک باید فرق لمس خوب و لمس بد را بداند و آموزش ببیند
- کودک نباید مجبور شود که اقوام و خوشاوندان را ببوسد و در آغوش بگیرد
- احترام گذاشتن به دیگران باید به کودک آموزش ببیند
- نباید به محتوای جنسی در اینترنت و خانه دسترسی داشته باشد
اشتباهاتی که در مقابل سوالات جنسی کودکان نباید مرتکب شد کدامند؟
برخی والدین در مقابل سوالات جنسی کودکان رفتارهای اشتباهی بروز می‌دهند که ممکن است روی رابطه آن‌ها با فرزندشان تاثیر منفی گذاشته یا ذهن کودک را مغشوش و درگیر کند برخی از این اشتباهات عبارتند از:
- طفره رفتن از پاسخ دادن و فرار از آن
- نگرانی و اضطراب شدید در مقابل سوالات جنسی کودک
- رفتار پرخاشگرانه، خشونت آموز و تند به سوالات
- راهنمایی نادرست و نابه‌جا
- توجه بیش از حد به سوال و دادن پاسخ‌هایی با جزئیات زیاد
برای مشکلات جنسی کودکان و نوجوانان چه درمان‌هایی وجود دارد؟
درصورتیکه مشکلات جنسی کودکان و نوجوانان شدید و آسیب رسان باشند باید هرچه سریع‌تر با متخصص ارتباط برقرار کرد تا برای درمان راهکاری عملی و ایمن ارائه کند. برخی از راهکارهایی که معمولا متخصصان در این خصوص ارائه می‌دهند عبارتند از:
- مشاوره و رفتاردرمانی
- ارزیابی نیازهای کودک
- اقدام قانونی و مراجعه به مراجع حقوقی در صورت نیاز
- تشخیص اختلالات روانی همزمان
- CPS (جلسات حل مسئله بالینی)
نتیجه گیری
مشکلات جنسی کودکان و نوجوانان با نشانه‌ها و علائم هشداری همراه است که والدین باید نسبت به آن‌ها آگاه بوده و در صورت نیاز با متخصص مشورت کنند. رشد جنسی کودک با سوالات و ابهاماتی همراه است که والدین باید با صبر و دقت به آن‌ها پاسخ دهند. هر رفتار و پرسش جنسی از سوی کودک نشانه اختلال نیست بلکه بروز برخی رفتارها و سوالات جنسی ازسوی کودکان و نوجوانان کاملا طبیعی بوده و باید به شکل درست پاسخ داده شوند. والدین موظف هستند اطلاعات کاملی در مورد مراقبت از خود، بهداشت جنسی و رعایت حریم خصوصی به کودک بدهند تا ایمنی او را در جامعه بالا ببرند.