این روزها مردم به سلامت جسم و روان خود بیش از گذشته اهمیت می‌دهند و در این میان به دنبال راهکارهای غیر تهاجمی و مبتنی بر فناوری روز هستند که به ارتقاء سلامت جسم و روان آن‌ها کمک کرده و کمترین عوارض را داشته باشد. کاربرد دستگاه RTMS در این میان بسیار پرطرفدار شده و در سراسر جهان بکارگرفته می‌شود. دستگاه آر تی ام اس بدون نیاز به مصرف دارو، جراحی و بیهوشی علائم اختلالات روانی را از بین برده به بهبود سلامت روانی و عصبی بیماران کمک می‌کند در این مطلب سایت دکتر دشتکی به کاربردهای دستگاه آرتی ام اس پرداختیم و به سوالاتی که ممکن است در این خصوص داشته باشید به زبان ساده پاسخ می‌دهیم همراه ما باشید.
نحوه عملکرد rTMS چگونه است؟
قبل از اینکه به کاربرد دستگاه Rtms بپردازیم باید با نحوه عملکرد آن آشنا شویم. دستگاهrTMS یک میدان مغناطیسی ایجاد کرده که بسیار دقیق و هدفمند کار می‌کند. اساس کار این دستگاه بر این است که نورون‌هایی که بیش از حد یا کمتر از حد استاندارد فعال هستند را شناسایی کرده آن‌ها را مجددا تنظیم می‌کند تا به بهتر شدن عملکرد خلقی، رفتاری و شناختی بیمار کمک کند.
دستگاه با فرکانس پایین و بالا فعالیت می‌کند بسته به نوع اختلال و شدت آن متخصص فرکانس دستگاه را تنظیم می‌کند و جلسه درمانی شروع می‌شود. معمولا فرکانیس پایین (۱ هرتز) برای درمان اختلالاتی که در آن فعالیت نورونی مغز بیش از حد معمول هستند بکار گرفته می‌شود به عنوان مثال در اختلال بیش فعالی برای کاهش فعالیت نورونی مغز از فرکانس پایین استفاده می‌شود. فرکانس بالا (۵ تا ۲۰ هرتز) هم برای درمان اختلالاتی مثل افسردگی مقاوم به دارو مورد استفاده قرار میگیرد. هر بیمار شرایط خاص خود را دارد و با فرد دیگری قابل مقایسه نیست به همین دلیل متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک بسته به نوع اختلال محل دقیق تحریک و شدت فرکانس را انتخاب می‌کند.
کاربرد دستگاه Rtms در درمان اختلالات روانی کدام است؟
در اینجا به بررسی ۱۱ کاربرد دستگاه Rtms در درمان اختلالات روانی می‌پردازیم:
۱. درمان افسردگی مقاوم به درمان (TRD)
اصلی‌ترین کاربرد دستگاه Rtms که در سراسر جهان مورد استفاده قرار میگیرد درمان اختلال افسردگی به ویژه در درمان بیمارانی است که دارودرمانی روی آن‌ها اثر نداشته است. متخصصان با تحریک ناحیه پیش‌پیشانی سمت چپ مغز فرد بیمار با فرکانس بالا تلاش می‌کنند خلق او را بهتر کنند و فعالیت نورون‌های کم‌تحرک مغز را بالا ببرند. اینکه کدامیک از افراد درگیر افسردگی کاندید مناسبی برای دریافت این راهکار درمانی هستند به بررسی متخصص و نظر او دارد. اگر فرد همه شرایط را داشته باشد این درمان می‌تواند گزینه خوب و کم‌خطری باشد.
۲. اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
در این تکنیک قشر اوربیتوفرونتال ناحیه SMA قشر حرکتی تکمیلی (Supplementary Motor Area) هدف قرار میگیرد و فرکانس لازم روی این ناحیه تنظیم می‌شود. افرادی که به این روش درمان شدند کاهش چشمگیر رفتارهای جبری و افکار وسواسی را گزارش کردند. درمان وسواس فکری و عملی به وسیله دستگاه آر تی ام اس از سوی بسیاری نهادهای تخصصی پزشکی جهان تایید شده است.
۳. اضطراب فراگیر و حملات پانیک
کاربرد دستگاه Rtms برای درمان اضطراب مزمن و حملات عصبی شدید هم تایید شده است. در این روش درمانی قشر جلویی مغزبا تنظیم فعالیت آمیگدال و هیپوتالاموس احساس استرس مزمن، ترس و نگرانی فرد را کم می‌کند. اینکه دستگاه به درستی نصب شود و فرکانس مناسب مورد استفاده قرار بگیرد بسیار مهم است به همین دلیل باید به سراغ یک متخصص خبره و کاربلد در این حوزه رفت.
۴.اسکیزوفرنی
تحریک ناحیه شقیقه با فرکانس پایین به مبتلایان اسکیزوفرنی کمک می‌کند با توهمات شنیداری خود مبارزه کنند. متاسفانه بسیاری بیماران درگیر با این اختلال چیزهایی می‌شنوند که دیگران نمی‌شنوند و وجود خارجی ندارند به همین دلیل این درمان می‌تواند به آن‌ها کمک کند با دیگران تعامل بهتری برقرار کنند. این روش درمانی هنوز به شکل کامل جایگزین درمان‌های موجود نشده اما به عنوان یک راهکار موثر مورد استفاده قرار میگیرد.
۵. اختلال دو قطبی
دستگاه rTMS در فاز افسردگی اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار میگیرد. در فاز شیدایی این درمان با احتیاط‌هایی انجام میگیرد و به نظارت دقیق متخصص نیاز دارد. تحقیقات نشان داده که علائم افسردگی بیماران با این درمان بهبود پیدا می‌کند و فرد می‌تواند زندگی باکیفیت‌تری را تجربه کند.
۶. درمان اعتیاد
در این روش با تحریک قشر پیش‌پیشانی میانی مغز نواحی مربوط به کنترل تکانه و پاداش متعادل می‌شوند. درمان اعتیاد با دستگاه آر تی ام اس یکی از جدیدترین راهکارهای درمانی این دستگاه است که ولع مصرف مواد مخدر را در فرد کاهش داده و نتایج امیدوارکننده ای در درمان اعتیاد به الکل، کوکائین و نیکوتین داشته است.
۷. میگرن مزمن
درد میگرن می‌تواند روال زندگی بیمار را مختل کند و اجازه نمی‌دهد بتواند کارهای معمول زندگی خود را به خوبی انجام دهد. تحریک مغناطیسی ناحیه پس‌سری با دستگاه آر تی ام اس شدت حملات میگرنی را پایین آورده و از تعداد دفعات حمله می‌کاهد.
۸. صرع
دیگر کاربرد دستگاه Rtms کاهش تعداد دفعات حمله‌های صرع است در این روش فرکانس پایین دستگاه در نواحی بیش فعال مغز تنظیم می‌شود و در کنار دارودرمانی یا درمان‌های دیگر برای بهبود فرد مورد استفاده قرار میگیرد. این درمان برای افرادی که به دارودرمانی پاسخ خوبی ندادند گزینه بسیار مناسبی است.
۹. پارکینسون و اختلالات حرکتی
برای بهبود لرزش، سفتی عضلات و کندی حرکت تحریک با فرکانس بالا در ناحیه حرکتی اولیه مغز انجام می‌شود. به کمک این درمان مشکلات تعادل و راه رفتن در بسیاری بیماران بهبود یافته و توانستند به زندگی طبیعی خود بازگردند.
۱۰. فلج بلز (فلج موقتی صورت)
در این روش درمانی بخش‌هایی از مغز که کنترل عضلات صورت ارتباط دارند تحریک می‌شود که روند بازگشت فرد به وضعیت قبلی را تسریع می‌کند. این درمان عملکرد عصب صورت را بهتر کرده و به بازگشت حرکات صورت در بیماران مبتلا به فلج بلز کمک می‌کند.
۱۱. اختلالات پس از سکته مغزی
دیگر کاربرد دستگاه Rtms برطرف کردن برخی اختلالات پس از سکته مغزی است. دیسفاژی (اختلال بلع) پس از سکته مغزی بسیار شاید است که روی زندگی بیمار تاثیر مستقیم دارد. در این روش درمانی نواحی خاصی از قشر مغز که مسئول بلع هستند تحریک مغناطیسی می‌شود که به هماهنگی عضلات حلق و دهان کمک می‌کند.
هنگام درمان با دستگاه Rtms رعایت چه نکاتی ضروری است؟
درمان با Rtms یکی از ایمن‌ترین راهکارهای درمانی حوزه مغز و اعصاب است که با رعایت برخی نکات ساده می‌توان بیشترین اثرگذاری را از آن انتظار داشت در اینجا به برخی از این نکات اشاره می‌کنیم.
اگر بیمار ایمپلنت فلزی در جمجمه یا گوش میانی دارد یا از دستگاه ضربان‌ساز قلب (پیس‌میکر) استفاده می‌کند باید قبل از آغاز درمان به پزشک اطلاع دهد. درمان افرادی که سابقه صرع و تشنج دارند با ید با احتیاط انجام شود بنابراین باید این موضوع را با متخصص درمیان بگذارند تا درمان متناسب با شرایط آن‌ها در نظر گرفته شود. برای افراد باردار هم محدودیت‌هایی وجود دارد بنابراین خانم‌های باردار یا افرادی که برای بارداری برنامه ریزی می‌کنند باید موضوع را به پزشک اطلاع دهند. فرد نباید در طول جلسه درمان حلقه فلزی در ناحیه سر و گردن داشته باشد. مصرف داروهای تحریک‌کننده CNS را هم باید به پزشک اطلاع داد. صداقت و هوشیاری بیمار بسیار مهم است و اگر نکات ضروری را به پزشک اطلاع دهد روی میزان اثرگذاری درمان تاثیر مستقیم دارد.
پیش از درمان با دستگاه Rtms چه مواردی باید رعایت شود؟
فرد در طول دوره درمان تنها نیست و اپراتور دستگاه او را همراهی می‌کند. هر نکته‌ای که باید رعایت شود و کارهایی که باید از سوی بیمار انجام پذیرد توسط اپراتور به فرد اطلاع داده می‌شود به همین دلیل جای نگرانی وجود ندارد. بیمار تنها باید روی صندلی دراز بکشد و آرامش خود را حفظ کند رعایت نکات زیر به تسریع روند درمان کمک می‌کند:
- قبل از درمان مواد محرک مثل کافئین و سیگار توسط بیمار مصرف نشود
- اشیای فلزی مثل گوشواره، عینک فلزی و بخش‌های فلزی لباس فرد جدا شود
- اجسام دارای میدان مغناطیسی و کارت بانک در کنار فرد نباشد
- جلسات قبل از آغاز درمان و ارزیابی سلامت شخص جدی گرفته شود
- فرد روز قبل از جلسه درمانی خواب کافی داشته باشد و از استرس و خستگی پرهیز کند
- یک وعده غذایی سبک مصرف کند تا در طول درمان دچار افت قند خون نشود
- آب کافی مصرف کند تا با کمبود آب مواجه نشود
- بودن یک همراه در جلسه درمانی به سرعت بخشیدن روند درمان کمک می‌کند
نتیجه‌گیری
کاربرد دستگاه Rtms بسیار متنوع است و برای بهبود بسیاری اختلالات روانی یا بیماری‌های جسمی مورد استفاده قرار میگیرد. طی سال‌های اخیر تحقیقات در این حوزه ادامه دارد و هر روز کاربردهای جدیدی برای دستگاه آر تی ام اس کشف می‌شود که می‌تواند به بهبود بیماران کمک کند. از درمان افسردگی مقاوم گرفته تا بهبود عملکرد حرکتی در بیماران پارکینسونی، شواهد علمی زیادی بر کارآمدی این فناوری تأکید دارند. با پیشرفت تحقیقات، پیش‌بینی می‌شود که در آینده نزدیک rTMS در درمان طیف وسیع‌تری از بیماری‌ها به کار گرفته شود و حتی فناوری‌های جدیدتری نیز وارد حوزه درمان شوند.