دیدن کابوس برای هرکسی تجربه ترسناکی است اما برای کودکان این سختی بیشتر است. کابوس شبانه کودکان امری بسیار رایج است که ممکن است آرامش شب و استراحت باکیفیت را از آن‌ها بگیرد. بسیاری افراد در بزرگسالی به وضوح کابوس‌های کودکی خود را به یاد دارند و از دردناک‌ترین خاطرات آن‌ها به شمار می‌آید، برخورد درست والدین با کابوس شبانه می‌تواند این تجربه دردناک را برای کودک قابل تحمل کند. در این مطلب سایت دکتر دشتکی به بررسی موضوع کابوس‌های کودکان می‌پردازیم.
کابوس شبانه کودک چیست و چه تفاوتی با هراس شبانه دارد؟
کابوس دیدن رویاهای بد است که معمولا در خواب عمیق رخ می‌دهد و بیشتر در نیمه‌شب یا نزدیک صبح تجربه می‌شوند. کودک با دیدن کابوس از خواب بیدار می‌شود و رویاهای بد را به خاطر می‌آورد کابوس‌های شبانه مختص کودکان نیست و در بزرگسالان هم ممکن است اتفاق بی‌افتد.
در مقابل هراس‌‌شبانه اغلب در کودکان اتفاق می‌افتد، کودک را از خواب بیدار نمی‌کند و رویاهای ترسناک را به یاد نمی‌آورد، هراس شبانه اغلب زمانی که خواب عمیق نشده رخ می‌دهند و با صداهایی مثل ناله، حرکات غیرارادی و تعریق همراه هستند. هراس‌های شبانه اغلب با بیشتر شدن سن کودک از بین می‌روند اما کابوس‌ها ممکن است تا بزرگسالی هم ادامه داشته باشند. کابوس روی کیفیت خواب کودک اثر گذاشته و ممکن است باعث خستگی یا کاهش انرژی او در طول روز شوند.
دلیل کابوس شبانه کودکان چیست؟
برای اغلب والدین پیش آمده که در میانه‌شب یا نزدیک صبح با صدای گریه و فریاد کودک خود بیدار شوند و سراسیمه خود را به او برسانند بعد متوجه شوند کابوس دیده و ترسیده است. این تجربه دلهره‌آور خیلی غیر طبیعی نیست و ممکن است برای اغلب کودکان پیش بیاید. اگر کابوس‌ها ادامه‌دار هستند، روی کیفیت خواب و استراحت کودک اثر گذاشته و قابل کنترل نیستند لازم است با متخصص مشورت شود.
کودکی که هیچ‌وقت سابقه کابوس شبانه نداشته اما به یکباره کابوس می‌بیند، اشتهای او تغییر کرده و گوشه‌گیری می‌کند ممکن است مشکلی دارد که به توجه نیاز دارد و مشورت با متخصص به شناسایی ریشه مشکل کمک می‌کند. در غیر اینصورت کابوس شبانه کودک ممکن است به یکی از دلایل زیر رخ دهد:
تجربه کردن اتفاقات تلخ و دردناک
متاسفانه اتفاقات تلخ و دردناک صبر نمی‌کنند که افراد به سن بزرگسالی برسند ممکن است هر فردی در کودکی از دست دادن یک عزیز، تعرض و پرخاشگری، تصادف و حادثه طبیعی مثل سیل، زلزله و حتی جنگ را تجربه کند. تجربه‌های تلخ می‌توانند روی کیفیت خواب کودک اثرگذاشته و باعث شوند کابوس ببیند.
استرس پیش از خواب و کابوس شبانه کودک
استرس‌هایی که کودک قبل از خوابیدن تجربه می‌کند ممکن است به شکل کابوس شبانه به سراغ او بیاید. خواندن و شنیدن یک داستان ترسناک قبل از خواب، دیدن یک ویدئوی ناراحت کننده در اینستاگرام، مشاهده یک فیلم تخیلی ترسناک و مانند آن پیش از خواب می‌تواند قوه تخیل کودک را تحریک کرده، برای او استرس ایجاد کند به این ترتیب دیدن کابوس شبانه دور از تصور نیست.
اضطراب مدرسه و تجربه‌های جدید دلیل کابوس شبانه کودک
در محیط مدرسه کودک ممکن است به دلایل مختلف ترس و اضطراب را تجربه کند، داشتن یک امتحان درسی، نگرانی از سرزنش شدن از سوی والدین به دلیل نگرفتن نمره خوب، ناتوانی در یافتن دوست تازه، حس تنهایی و ترد شدگی و مانند آن می‌تواند باعث اضطراب و استرس شوند و با کابوس شبانه همراه باشند.
کودکانی که دچار افت تحصیلی می‌شوند یا روابط خوب و قوی در مدرسه نمی‌سازند بیش از سایرین در معرض کابوس‌های شبانه هستند.
مرز نگذاشتن بین واقعیت و رویا علت کمتر شناخته شده کابوس شبانه کودک
دنیای کودکان بسیار رنگی و زیبا است و گاهی با رویابافی یا تجربه‌های خیال‌انگیز همراه است. قوه تخیل قوی کودکان و ناتوانی مرز گذاشتن بین رویا و واقعیت گاهی سبب می‌شود کابوس ببینند. برای یک کودک روباه نه دم، دیو، هیولا و شخصیت‌های کارتونی به قدری طبیعی و منطقی هستند که گاهی آن‌ها را واقعی می‌بینند و ممکن است در کابوس‌های شبانه با آن‌ها ملاقات‌های ناخوشایندی داشته باشند.
مشکلات خانوادگی، تولد خواهر و برادر تازه و مواردی مثل این هم می‌توانند باعث شکل‌گیری کابوس شبانه کودک باشند.
کودکان چه زمانی کابوس می‌بینند؟
کابوس‌ها ممکن است از دوره نوپایی به سراغ کودکان بیایند و خواب‌هایی مثل جدایی از والدین یا گم شدن ببینند اما اغلب کابوس در سنین ۶ تا ۱۰ سال به سراغ کودک می‌آیند و با بیشتر شدن سن ممکن است تعداد آن‌ها کم شود. اتفاق‌های روزانه مثل مراجعه به پزشک، نگرانی‌ها و استرس‌های کودک، محرک‌های خارجی مثل فیلم و داستان ورشد عاطفی کودک که با بیشتر شدن سن کودک و افزایش اعتماد به نفس او رخ می‌دهد می‌تواند محرک کابوس شبانه کودک باشند.
چطور از کابوس شبانه کودک پیشگیری کنیم؟
یکی از مهمترین کارهایی که والدین برای پیشگیری از کابوس شبانه کودک می‌توانند انجام دهند نظارت دقیق به محتواهایی است که استفاده می‌کند. محتواهای ترسناک یا چیزهایی که مناسب سن کودک نیست می‌تواند باعث آشفتگی ذهنی کودک شده و محرک کابوش شبانه باشند. کودک نباید به کتاب، فیلم، ویدئو و سایر محتواهای ترسناک و نامناسب سن خود دسترسی داشته باشد. علاوه بر این باید با کودک در مورد ترس‌ها و نگرانی‌هایی که دارد صحبت شود اینکه کودک در طول روز از نگرانی‌ها و استرس‌هایش بگوید کمک می‌کند که شب کمتر به آن‌ها فکر کند و کابوس را از او دور می‌کند.
مصرف کافئین و شکر در کودکان باید کاملا کنترل شود و تا حد ممکن اوایل شب و نزدیک به زمان استراحت مواد غذایی حاوی کافئین و شکر مصرف نکنند. داشتن خواب کافی و به موقع خوابیدن هم به افزایش کیفیت خواب و دوری از کابوس‌های شبانه کودک کمک می‌کنند.
روال زندگی کودکان باید منظم باشد و زمان خواب مشخصی داشته باشند، چرت زدن‌های طول روز و به هم خوردن نظم زندگی هم می‌تواند باعث کاهش کیفیت خواب یا کابوس دیدن کودک شوند.
والدین در مواجه با کابوس شبانه کودک چه کاری انجام دهند؟
دیدن کابوس شبانه برای کودکان امری طبیعی است پس والدین قبل از هرچیزی نباید از این موضوع بترسند و باید برای آن آمادگی داشته باشند. محل خواب کودک باید به شکلی باشد که والدین بتوانند صدای او را بشنوند، هنگامی که کودک به کمک آن‌ها نیاز دارد سریع خود را به کودک برسانند.
به او اطمینان خاطر بدهند که رویای بد تمام شده و والدین کنار کودک می‌مانند. کودکی که کابوس دیده را نباید تنها گذاشت پس والدین باید کنار کودک بمانند و به او احساس امنیت دهند تا به خواب خود ادامه دهد.
ممکن است گریه، بی‌تابی و ترس کودک سبب نگرانی و وحشت والدین شود اما باید آرامش خود را حفظ کنند و اجازه ندهند کودک متوجه هراس آن‌ها شود. یاد دادن تکنیک‌هایی مثل تنفس عمیق و تصویر سازی مثبت هم به کودک کمک می‌کند ترس کابوس را پشت سر بگذارد و بعد از دیدن خواب بد آرام شود.
خوب است کودک را به صحبت کردن در مورد کابوس تشویق کنند تا به موضوع ترسناک غلبه کند و یک پایان خوش برای آن بیابد. اگر کودک به هردلیل نخواست از کابوس خود صحبت کند بهتر است به خواسته او احترام گذاشته شود.
والدین در مواجه با کابوس شبانه کودک چه کاری نباید بکنند؟
نباید ترس کودک را تمسخر کرد، سرزنش کردن او برای کابوس دیدن و اینکه مزاحم خواب والدین شده هم از دیگر کارهای نادرستی است که نباید انجام شود. نباید به کودک گفته شود که کابوس غیر واقعی است چراکه او واقعا ترسیده و کابوس را به شکل جدی تجربه کرده است، پس گفتن چنین چیزی هیچ کمکی به او نمی‌کند.
نایدیده گرفتن و دست کم گرفتن ترس او از دیگرکارهایی است که نباید انجام شود. اگر کودک هنوز حس می‌کند که هیولاها یا موجودات ترسناک اطراف او هستند نباید با او همراهی کرد و به ترس کودک افزود، روشن کردن چراغ، چک کردن زیر تخت و یک بازی کوچک هیجان‌انگیز کشف هیولا می‌تواند خیلی زود موجب آرامش کودک شود و او را به ادامه خواب تشویق کند.
نتیجه گیری
کابوس شبانه کودک از شایع‌ترین چیزهایی است که کودکان هنگام خواب تجربه می‌کنند، ذهن خلاق و درحال یادگیری کودکان گاهی هنگام خواب تجربیات دلهره‌آوری برای آن‌ها می‌سازد که سبب بیدار شدن و هراس آن‌ها می‌شود. همراهی و درک والدین هنگام کابوس دیدن بچه‌ها بسیار مهم است. کابوس‌های ترسناک و ادامه‌دار که قبلا خبری از آن‌ها نبوده یا با اضطراب شدید همراه هستند می‌تواند نشان دهنده یک مشکل و اختلال باشد که باید در مورد آن‌ها با متخصص مشورت کرد. در غیر اینصورت با صبر و مهربانی می‌توان آرامش را به کودک بازگرداند تا به خواب شیرین خود بازگردد.