اغلب افراد حداقل یک بار نام اختلال دوقطبی را شنیده‌اند اما فقط افراد درگیر با این اختلال و اطرافیانشان به درستی می‌دانند که اختلال دوقطبی چیست و چطور می‌تواند تمام جنبه‌های زندگی یک فرد و اطرافیانش را تحت تاثیر قرار دهد. نوسانات شدید خلقی، شادی و انرژی بی‌نهایت در یک زمان و افسردگی عمیق و ناامیدی در لحظه دیگر تنها بعضی از تجربیاتی است که این افراد را درگیر کرده و نمی‌گذارد با نزدیک‌ترین افراد زندگی خود ارتباط درستی داشته باشند. در این مطلب سایت دکتر دشتکی به بررسی کامل این اختلال پرداختیم همراه ما باشید.
بایپولار یا اختلال دوقطبی به چه معناست؟
اختلال دوقطبی (Bipolar) یکی از پیچیده‌ترین اختلالات روانی است که شنیدن نام آن برای بسیاری افراد ترسناک است اما این ترس اغلب از عدم شناخت صحیح ایجاد میشود افراد اگر به درستی بدانند که اختلال دوقطبی چیست بهتر می‌توانند با آن کنار بیایند به ویژه اگر فرد درگیر از نزدیکان و دوستان فرد باشد شناخت کامل این اختلال تعامل با فرد بیمار را ساده‌تر می‌کند.
اختلال دوقطبی یکی از اختلالات خلقی است که در بین عموم مردم به افسردگی شیدایی مشهور است. در این بیماری فرد دوره‌های مختلف شیدایی و افسردگی را تجربه می‌کند. فراز و فرودهای احساسی مانیا و هایپومانیا که در واقع درگیری فرد با احساسات متناقض و تغییر دائم مود را به همراه دارد.
فرد درگیر با این اختلال ممکن است به شکل ناگهانی از یک فاز به فاز دیگر منتقل شود و تغییرات کلی احساسات را تجربه کند هر فاز علائم خاص خود را دارد که ممکن است تمامی جنبه‌های زندگی فرد را تحت تاثیر خود قرار دهد.
چند نوع اختلال دوقطبی داریم؟
اختلال دو قطبی به سه دسته اصلی تقسیم میشود که هرکدام از نظر علائم، شدت و ضعف بیماری و راهکارهای درمان با یکدیگر متفاوت هستند، در اینجا به شکل مختصر هریک را معرفی می‌کنیم:
دوقطبی نوع یک
این نوع از بیماری دوقطبی دوره‌های مختلف شیدایی (مانیا) را در پی دارد که حداقل طول دوره آن یک هفته است زمانی که فرد در این فاز قرار دارد ممکن است نیاز به درمان تخصصی و بستری پیدا کند. در این شرایط گاهی فرد دوره‌های افسردگی را هم تجربه می‌کند.
دوقطبی نوع دو
در نوع دو اختلال دو قطبی فرد دوره‌های افسردگی شدید و دوره‌های شیدایی خفیف (هیپومانیا) را تجربه می‌کند. دوره‌های شیدایی این نوع از اختلال دوقطبی شدت کمتری نسبت به نوع یک دارند.
سیکلوتایمیا
افراد درگیر با این اختلال دوره‌های کوتاه‌تر و کم شدت‌تر افسردگی و شیدایی خفیف را تجربه می‌کنند که ممکن است دو سال هم طول بکشد.
اختلال دوقطبی چه علائمی دارد؟
فرد درگیر با اختلال دوقطبی در هر فاز بیماری علائم متفاوتی را تجربه می‌کند که در اینجا به تفکیک به بررسی آن‌ها می‌پردازیم تا راحت‌تر متوجه شوید که اختلال دوقطبی چیست.
علائم اختلال دوقطبی در فاز شیدایی
در این زمان فرد احساس انرژی بالا و شادی وصف ناپذیری دارد و علائم زیر را از خود نشان می‌دهد:
۱. افزایش انرژی و فعالیت
در این دوره فرد علاقه زیادی به انجام کارها و شروع فعالیت‌های جدید نشان می‌دهد. در این شرایط ممکن است احساس انرژی بسیار بالایی داشته باشد و اصلا خسته نشود.
۲. افکار سریع
ذهن فرد در این مرحله دائما درحال گردش بوده و به شکل دائم دنبال این است که سریع‌تر عمل کند.
۳. کم خوابی و عدم احساس نیاز به خواب
این علامت به ویژه در جوانان درگیر با این اختلال بسیار دیده میشود. آن‌ها ساعت‌ها بیدارند و به خواب نیازی پیدا نمی‌کنند.
پرحرفی زیاد، شادی و هیجان‌زدگی دائمی، اعتماد به نفس بیش از حد و داشتن حس خوب زیاد که یوفوریا نامیده میشود و افکار مغشوش و پراکنده از دیگر علائم این فاز است.
علائم اختلال دوقطبی در فاز افسردگی
در این فاز فرد بیمار حس غمگینی و ناامیدی را تجربه می‌کند و معمولا علائم زیر را از خود نشان می‌دهد:
۱. ناتوانی در تمرکز
این اختلال اغلب در زنان درگیر با این بیماری قابل مشاهده است. در این شرایط فرد در تصمیم‌گیری دچار مشکل شده و نمی‌تواند روی کارهایش تمرکز کند.
۲. حس بی‌ارزشی و ناامیدی
در این شرایط همه چیز برای فرد بی‌اهمیت میشود او احساس می‌کند به چیزی علاقه ندارد و هیچ چیز برایش بااهمیت نیست.
۳. درگیری با افکار خودکشی
در شرایطی که اختلال فرد شدید است افکار خودکشی به سراغ او آمده و تنها راه نجات از درد و رنج خود را خودکشی می‌بیند.
نداشتن اشتیاق، کاهش یا افزایش وزن شدید، تغییر در عادات خواب، انجام دادن کارها به آهستگی و خستگی مفرط از دیگر علائم این اختلال است.
چرا افراد درگیر اختلال دوقطبی می‌شوند؟
بسیاری از افرادی که می‌خواهند بدانند اختلال دوقطبی چیست به دنبال یافتن علل درگیری فرد با این اختلال هستند که در اینجا به بررسی آن می‌پردازیم:
برهم خوردن تعادل شیمیایی مغز
گاهی تعادل برخی از انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز مانند سروتونین، نوراپی‌نفرین و دوپامین برهم می‌خورد. تغییر این مواد شیمیایی که تنظیم کننده خلق و خوی انسان هستند می‌تواند نوسانات شدید خلقی و درگیری با اختلال دوقطبی را به همراه داشته باشد.
ژنتیک
افرادی که در خانواده خود افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دارند بیشتر از دیگران در خطر ابتلا به این بیماری هستند. ژنتیک فاکتور اثرگذاری است اما به تنهایی فرد را درگیر بیماری نمی‌کند این عامل در ترکیب با سایر عوامل ممکن است موجب بیمار شدن فرد شود.
عوامل محیطی
فشار روانی، درگیری با رویدادهای استرس‌زا و آسیب‌های کودکی می‌تواند بیماری را تشدید کرده یا در شکل‌گیری آن موثر باشد.
تغییرات ساختار مغز
ساختار و عملکرد مغز افراد درگیر با این اختلال متفاوت است و تحقیقات مختلف این حقیقت را آشکار کرده. نقشه مغزی این افراد به خوبی این تفاوت‌ها را آشکار می‌کند که روی خلق و خوی آن‌ها اثر گذاشته است. برای آشنایی بیشتر با نقشه مغزی مطلب نقشه مغزی فرد افسرده چگونه است و چه تفاوتی با فرد سالم دارد؟ را هم مطالعه کنید.
اختلال دوقطبی چیست و چطور درمان میشود؟
اختلال دوقطبی درمان قطعی ندارد و فرد تا آخر عمر با آن درگیر است اما برخی از درمان‌های موجود به فرد کمک می‌کند عملکرد بهتری داشته باشد و روال طبیعی زندگی خود را پی بگیرد در اینجا به برخی از این درمان‌ها اشاره می‌کنیم:
دارو درمانی
برای درمان این بیماری معمولا پزشکان دروهای تثبیت کننده خلق و خو را پیشنهاد می‌کنند که بسیار متنوع هستند، از قرص اولانزاپین تا قرص لیتیوم بسته به نوع اختلال و شدت آن داروی مورد نیاز تجویز میشود.
سایکوتراپی
برخی متخصصان سایکوتراپی و رفتار درمانی را برای درمان پیشنهاد می‌دهند که اثربخشی آن در طولانی مدت آشکار میشود و بیمار باید برای رسیدن به نتیجه صبور باشد.
آموزش و مشاوره
فرد و خانواده‌اش آموزش می‌بینند که چطور با علائم بیماری مقابله کرده و آن‌ها را مدیریت کنند. این کار کیفیت زندگی فرد را ارتقا داده و کمک می‌کند بهتر بتواند با اطرافیان ارتباط بگیرد.
تغییر سبک زندگی
پیگیری یک سبک زندگی سالم به همراه تغذیه مناسب، خواب کافی و ورزش می‌تواند علائم بیماری را کاهش دهد.
فرد درگیر با اختلال دوقطبی باید از چه چیزهایی پرهیز کند؟
برخی کارها و فعالیت‌ها هستند که می‌توانند علائم بیماری فرد را تشدید کنند دانست برخی نکات به فرد کمک می‌کند که راحت‌تر با بیماری خود کنار آمده و نوسانات کمتری را تجربه کند که در اینجا به آن‌ها اشاره می‌کنیم تا بهتر بدانید که اختلال دوقطبی چیست.
مصرف الکل و مواد مخدر علائم بیماری را تشدید کرده و زندگی فرد را مختل می‌کند به همین دلیل بیمار باید به شکل جدی از آن‌ها فاصله بگیرد. فرد درگیر با این بیماری باید از استرس و فشارهای روانی دور باشد و با انجام تمرینات آرام‌بخش و مدیتیشن به سلامت روان خود کمک کند، فعالیت ورزشی منظم هم می‌تواند برای این افراد مفید باشد. مصرف خودسرانه دارو یا قطع کردن ناگهانی داروهای مصرفی بدون مشورت با پزشک هم می‌تواند علائم بیماری را تشدید کرده و زندگی فرد را برهم بزند. افراد درگیر با این بیماری باید روتین منظم زندگی داشته باشند تغییر ناگهانی سبک زندگی و تغییرات بزرگی مثل اسباب کشی، تغییر شغل و تغییرات ناگهانی عاطفی شرایط آن‌ها را حاد می‌کند.
خواب کافی و منظم برای این افراد ضروری است و اگر در این مورد مشکل دارند باید از متخصص کمک بگیرند. تغییرات فصلی هم می‌تواند روی خلق و خوی افراد درگیر با بیماری دوقطبی تاثیر داشته باشد. افسردگی در پاییز و بهار بیشتر به سراغ آن‌ها می‌آید و باید در این فصل‌ها بیشتر مراقب خود باشند.
نتیجه گیری
بسیاری می‌پرسند که اختلال دوقطبی چیست اما فقط افراد درگیر با این اختلال شدت و وخامت آن را درک می‌کنند. این اختلال جنبه‌های مختلف زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و روی روابط، تحصیل و حتی کار آن‌ها تاثیر می‌گذارد. متوسط عمر افراد درگیر با این اختلال کمتر از سایرین است اما با کمک متخصص می‌توانند روند زندگی طبیعی را در پیش بگیرند و علائم بیماری را تحت کنترل بگیرند. این افراد دوره‌های مختلف شیدایی و افسردگی را تجربه می‌کنند که عوامل مختلف محیطی و فردی می‌توانند آن را تشدید کنند. وجود دوستان و نزدیکان همراه که درک صحیحی از بیماری فرد دارند به بهبود بیمار و درمان موثرتر او کمک می‌کند.