فوبیا هراس شدید و غیرمنطقی است که فرد کنترلی روی آن ندارد در این حالت شخص بدون وجود خطر واقعی دچار اضطراب شدید شده و ممکن است واکنش شدید نشان دهد. این ترس ممکن است نسبت به یک شیء، موقعیت یا فعالیت خاص رخ دهد و فرد ممکن است برای مقابله با فوبیا کارهای مختلفی انجام دهد اما معمولا در کنترل آن ناموفق است، اگر می‌خواهید بدانید فوبیا چیست و چطور درمان می‌شود این مطلب سایت دکتر دشتکی را تا آخر دنبال کنید.
فوبیا چیست؟
فوبیا نوعی اضطراب است، بسیاری افراد در موقعیت‌های خاص دچار ترس شدید و غیرقابل کنترل می‌شود که عملا امکان تصمیم‌گیری و انجام کارهای روزمره را از فرد می‌گیرد. در موارد شدید این اختلال ترس شدید می‌تواند برای فرد محدودیت‌های اجتماعی ایجاد کرده یا باعث حملات عصبی و مشکلات روانی شود. همه انسان‌ها در زندگی ترس‌های مختلفی دارند اما اغلب این ترس‌ها قابل کنترل بوده و فقط در مواجه با عناصر تهدید کننده بروز پیدا می‌کنند بنابراین نمی‌توان روی این حالت نام فوبیا گذاشت. سه مشخصه اصلی فوبیا، غیرمنطقی بودن، شدت بالا و پایدار بودن ترس است. این ترس ممکن است در اثر موارد متنوعی و به شکل‌های گوناگون بروز کند. ترس از برخی حیوانات، قرار گرفتن در موقعیت‌های خاص مثل ترس از ارتفاع و موارد مثل این همگی نمونه‌هایی از فوبیا هستند.
گاهی فوبیا روی سبک زندگی افراد تاثیر گذاشته و روی انتخاب‌های او تاثیر مستقیم بگذارد. افرادی که با فوبیا دست به گریبان هستند ممکن است در جنبه‌های مختلف زندگی دچار مشکل شده و علائم مختلفی را تجربه کنند. بسیاری از این افراد در حالت عادی مشکلی ندارند اما هنگام مواجه شدن با ترس خود علائم مختلف و متفاوتی را تجربه می‌کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع مطلب اختلال روانی چیست و چه کسانی درگیر آن می‌شوند؟ را هم مطالعه کنید.
مهمترین علائم و نشانه‌های فوبیا کدام است؟
افراد درگیر با فوبیا اغلب دچار حملات پانیک می‌شوند که عملا پیگیری روال زندگی را برای آن‌ها دشوار کرده باعث ناتوانی فرد می‌شوند. شدت درگیری فرد با فوبیا می‌تواند به حدی باشد که باعث شود از انجام کارها یا حضور در محیط‌های استرس‌زا دوری کرده و نتواند با فوبیای خود مواجه شود. دانستن علائم فوبیا به یافتن پاسخ سوال فوبیا چیست کمک زیادی می‌کند، برخی از علائمی که افراد درگیر با فوبیا تجربه می‌کنند عبارتند از:
- افزایش ضربان قلب
- ناتوانی در تکلم یا بریده صحبت کردن
- تنگی نفس
- حالت تهوع
- خشکی دهان
- مشکلات گوارشی و درد معده
- لرزش بدن
- گرفتگی و درد عضلانی
- سرگیجه
- تعریق شدید
- احساس نزدیک شدن به مرگ
- حس خفگی
- درد قفسه سینه
انواع فوبیا کدام است؟
فوبیا انواع مختلف و طیف بسیار گسترده‌ای دارد به همین دلیل با نام‌های مختلف نامگذاری شده است در اینجا به برخی از مهمترین و شناخته شده‌ترین فوبیاها اشاره می‌کنیم. فراموش نکنید که ممکن است فوبیای شخصی در این لیست ذکر نشده باشد اما او ترسی را تجربه می‌کند که بسیار شدید و جدی است که ممکن است در نظر دیگران غیرمنطقی به نظر برسد.
فوبیاهای مرتبط با محیط طبیعی
یکی از مرسوم‌ترین نوع فوبیا ترس از محیط‌های طبیعی مختلف است که در افراد مختلف با پیشینه زندگی متفاوت دیده می‌شود برخی از شناخته شده ترین این فوبیاها عبارتند از:
ترس از ارتفاع(آکروفوبیا)
در این نوع ترس فرد از قرار گرفتن در ارتفاع بالا می‌ترسد و این هراس مانع عبور از پل هوایی، انجام انواع ورزش‌های مرتبط با ارتفاع مثل کوهنوردی و حتی سوار هواپیما شدن فرد می‌شود. شدت این ترس در افراد مختلف متفاوت است اما در نوع شدید آن عملا فرد حتی از قرار گرفتن داخل یک ساختمان بلند مرتبه هراس دارد.
ترس از آب (آکوافوبیا)
این افراد از شنا کردن در استخر و دریا می‌ترسند حاضر نیستند سوار قایق یا کشتی تفریحی شوند و در موارد شدید حتی وقتی در ساحل یا کنار دریاچه هستند دچار ترس شدید می‌شوند.
انواع دیگری از این فوبیا مثل ترس از بازگشت به خانه، ترس از قرار گرفتن در فضاهای بسته و ترس از رعد و برق هم وجود دارد.
فوبیاهای مرتبط با حیوانات
حتما مشاهده کردید افرادی را که در مواجه با حیواناتی که ممکن است برای دیگران ترسناک نباشند و امکان آسیب زدن به کسی را ندارند چطور می‌ترسند، فریاد می‌زنند، فرار می‌کنند و حتی گاهی قدرت تکلم خود را از دست می‌دهد. برخی از شناخته شده‌ترین فوبیاها در این حوزه عبارتند از:
ترس از سگ‌ها(کینوفوبیا)
مهم نیست با یک سگ کوچک مینیاتوری طرف باشند یا یک سگ بزرگ جسه این افراد از هر سگی می‌ترسند و نمی‌توانند در محیطی باشند که این حیوان حضور دارد. هرچقدر برای آن‌ها توضیح داده شود که سگ قلاده زده شده و قادر به حرکت یا نزدیک شدن به آن‌ها نیست فایده‌ای ندارد چیزی از هراس آن‌ها کم نمی‌شود.
ترس از گربه‌ها (آئیلوروفوبیا)
این افراد موقعی که در کوچه و خیابان یک گربه ولگرد را می‌بینند برای مواجه نشدن با او راه خود را تغییر می‌دهند آن‌ها حتی تحمل دیدن گربه‌های خانگی را ندارند در مواردی حتی از دیدن تصویر یا ویدئو گربه‌های بامزه هم دچار ترس می‌شوند.
انواع دیگری از این ترس هم مثل ترس از مارها، عنکبوت‌ها و حشرات هم وجود دارد.
ترس‌های مرتبط با موقعیت‌ها اجتماعی
این افراد در شرایط عادی ممکن است ترس خاصی نشان ندهند اما همواره از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی خاص هراس دارند برخی از مهمترین این فوبیاها عبارتند از:
ترس از موقعیت‌های اجتماعی (Social phobia)
این افراد می‌ترسند با دیگران تعامل داشته باشند، از حضور در جمع هراس دارند و هنگام قرار گرفتن در محیط‌های شلوغ کاملا کنترل خود را از دست داده و نگران می‌شوند.
ترس از تنهایی(Monophobia)
نقطه مقابل ترس از موقعیت‌های اجتماعی شرایطی است که فرد از تنها بودن می‌ترسد و حتی برای لحظه‌ای هم نمی‌خواهد تنها باشد. بسیاری از این افراد دائما نگران این هستند که در آینده تنها بمانند یا دیگران آن‌ها را رها کنند.
ترس از نظم و ترتیب، ترس از سخنترانی در جمع و ترس از سرخ شدن در بین دیگران هم در بین برخی افراد دیده می‌شود.
فوبیاهای خاص و کمتر شناخته شده
گروهی از فوبیاها هم هستند که بیشتر جنبه شخصی داشته در بین عموم مردم قابل مشاهده نیستند در اینجا به برخی از شناخته شده‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم. ترس از خون، ترس از دیدن حفره‌های کوچک و منظم، ترس از مکان‌های عمومی و باز و ترس از سرطان شناخته‌شده‌ترین فوبیاهای خاص هستند که در مواردی عملا زندگی فرد را فلج می‌کنند و اجازه نمی‌دهند روال طبیعی زندگی را در پیش بگیرد.
فوبیاهای کمترشناخته‌شده‌ای مثل ترس از فراموش شدن، ترس از تاریک، ترس از بیماری، ترس از مرگ، ترس از لمس شدن، ترس از بارداری و زایمان، ترس از پرواز با هواپیما، ترس از صداهای خاص، ترس از برخی اعداد، ترس از بعضی رنگ‌ها ترس از آینه، ترس از چوب، ترس از بلعیدن، ترس از دلقک و مانند آن هم دیده شده که در بین عموم مردم متداول نیستند.
چرا افراد دچار انواع فوبیا می‌شوند؟
برای اینکه پاسخ درستی به سوال فوبیا چیست بدهیم باید دلیل درگیر شدن افراد با این نوع اضطراب را هم مورد بررسی قرار دهیم. متخصصان در این خصوص بررسی‌های متنوعی را انجام دادند اما به دلیل تنوع فوبیاها تعیین دلایل مشترک و مشخص برای فوبیا کار ساده‌ای نیست به طور کلی عوامل زیر در شکل گیری فوبیا تاثیرگذار هستند:
ژنتیک
مشخص شده افرادی که در خانواده آن‌ها سابقه فوبیا وجود داشته بیشتر از سایرین ممکن است با فوبیا درگیر شوند.
عوامل محیطی
عوامل محیطی از دیگر عوامل تاثیرگذار در شکل گیری فوبیاها هستند که ممکن است فرد را درگیر انواع مختلفی از فوبیا کنند.
درگیری با اختلالات اضطرابی
تحقیقات نشان داده کودکانی که دچار انواع اختلالات اضطرابی هستند بیشتر از سایرین درگیر انواع فوبیا می‌شوند.
آسیب‌های تروماتیک مغزی بالا
آسیب‌های تروماتیک مغزی بالا هم ممکن است سبب شوند فرد درگیر فوبیا شود.
استفاده از مواد مخدر
افراد درگیر با اعتیاد بیش از سایرین درگیر فوبیا می‌شوند و شدت فوبیاهای آن‌ها هم بیش از سایرین است.
درگیری با افسردگی
افرادی که دچار یکی از انواع افسردگی هستند بیش از سایرین دچار فوبیا می‌شوند.
فوبیا چگونه درمان می‌شود؟
تا اینجا به این سوال که فوبیا چیست پاسخ دادیم وقت آن رسیده که به راهکارهای درمانی بپردازیم. اولین مرحله از درمان فوبیا تشخیص آن است متخصصان معمولا با پرسیدن سوالاتی قبل از هرچیز میزان ترس فرد را مشخص کرده و بررسی می‌کنند آیا این ترس مشخص و مدام است یا خیر. ترس بیش از حد و غیرمنطقی که با حضور یا موقعیت و شیء خاص بروز می‌کند معمولا نشان دهنده فوبیا است. فرد در این حالت معمولا واکنش اضطرابی فوری و شدید نشان می‌دهد و ممکن است با حمله پانیک مواجه شود. وقتی نوع و شدت فوبیا مشخص شد درمانگر به سراغ راهکارهای درمانی می‌رود. فوبیا معمولا با ترکیبی از دارودرمانی و روان‌درمانی درمان می‌شود. برخی از متداول‌ترین راهکارهای درمانی فوبیا عبارتند از:
دارو درمانی
در مواردی که شدت درگیری فرد با فوبیا بسیار بالاست ممکن است متخصص داروهای ضد افسردگی و ضد اضطرابی را برای کاهش علائم فوبیا تجویز کند. معمولا این روش درمانی در ترکیب با درمان‌های دیگر اثرگذاری لازم را پیدا می‌کند.
مواجه درمانی
در این راهکار درمانی سعی می‌شود فرد با منبع ترس خود مواجه شده تا ذهن و بدن او آمادگی لازم برای مواجه با آن را پیدا کند. به این ترتیب فرد به شرایط عادت کرده و علائم اختلال کاهش پیدا می‌کند. با تکرار این فرآِند شدت فوبیا به شکل چشمگیری کاهش پیدا می‌کند.
درمان شناختی رفتاری
در این روش درمانگر به فرد می‌آموزد نسبت به الگوهای فکری غیرمنطقی آگاهی پیدا کرده و آن‌ها را بشناسد به این ترتیب رفتار منطقی جایگزین برای آن‌ها انتخاب شده و بکار گرفته می‌شود.
نتیجه گیری
در این مطلب به بررسی اینکه فوبیا چیست و چه راهکارهای درمانی‌ای دارد پرداختیم. مواجه با ترس‌های شدید و غیرمنطقی گاهی برای افراد دشوار می‌شود. فوبیا می‌تواند عواقب جدی مثل حملات پانیک به همراه داشته باشد و عملا زندگی فرد را مختل کند. متخصصان باکمک روش‌های مختلف درمانی به فرد کمک می‌کنند با ترس خود مقابله کرده و از شدت فوبیا بکاهد. مراجعه به متخصص برای مقابله با انواع فوبیا بهترین راهکار است و از شدت یافتن ترس فرد یا آسیب‌های مختلف جسمی و روحی جلوگیری می‌کند.
نوروفیدبک برای چه کسانی مناسب است؟
آشنایی با ۵ سبک تربیت فرزند سالم
