بازی از چیزهایی است که علاوه بر سرگرمی برای کودک کارکردهای مختلفی دارد. او به کمک بازی کردن خود را ابراز کرده و افکارش را آشکار می‌کند. بازیها به افزایش اعتماد به نفس کودکان کمک کرده و روحیه استقلال طلبی را در آن‌ها افزایش می‌دهد اما تا به حال فکر کردید که بازی درمانی چیست و به چه کاری می‌آید. در این مطلب سایت دکتر دشتکی به این تکنیک نوین درمانی می‌پردازیم و شما را بیشتر با کارکرد و عملکرد آن آشنا می‌کنیم همراه ما باشید.
بازی چیست و چرا برای کودکان مهم است؟
بازی برای کودک یک سرگرمی صرف و چیزی که او را برای مدتی ساکت نگه دارد نیست به کمک انجام بازی‌های مختلف کودک احساسات مختلف خود را بیان می‌کند و حس ارزشمند بودن و امنیت می‌یابد. به کمک انواع بازی کودک انرژی خود را تخلیه کرده به رشد حسی – حرکتی خود کمک می‌کند. بازی به رشد تفکر و خلاقیت کودک منجر می‌شود و ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری کودک در بازی‌هایشان کاملا آشکار می‌شود. کودکی که نقش حمایتگر دارد اسباب بازی‌های خود را دور خود جمع می‌کند و می‌کوشد آن‌ها را درمان کرده یا به آن‌ها آموزش دهد. کودکان با شخصیت مدیر یا رهبری نقش رئیس و فرمانده یا مدیر مدرسه را بازی می‌کنند. حتی کودکان پرخاشگر در طول بازی عروسک‌های خود را تنبیه می‌کنند یا نسبت به آن‌ها خشونت نشان می‌دهند پس با تماشای بازی کودکان می‌توان خیلی چیزها را در مورد آن‌ها فهمید. همانقدر که تغذیه و آموزش برای کودک مهم است والدین باید به بازی کودک هم اهمیت بدهند و به راحتی از کنار آن نگذرند.
بازی درمانی چیست؟
حال که از اهمیت بازی کردن کودکان صحبت کردیم حتما این سوال برای شما پیش آمده که بازی درمانی چیست و آیا از بازی می‌توان برای مقابله با اختلالات روانی و مشکلات رفتاری کودکان استفاده کرد؟ بله بازی درمانی یک راهکار عملی درمان است که از بازی برای شناسایی و مقابله با مسائل روانی بهره می‌برد.
بازی درمانی عمدتا برای کودکان استفاده می‌شود اما در مواردی برای درمان بزرگسالان هم کاربرد دارد. گاهی مطرح کردن مسائل و احساسات برای کودکان دشوار می‌شود و نمی‌توانند به خوبی از مشکلات خود صحبت کنند در مواردی هم بیماری‌هایی مثل اوتیسم مانع آن می‌شود که کودک بتواند در مورد مسائل خود توضیح دهد در این شرایط بازی درمانی می‌تواند بسیار اثر بخش باشد و به کشف و درمان بیماری کمک بسیاری می‌کند. متخصصان و کارشناسان از زمان بازی برای بررسی شخصیت کودک، شناسایی مشکل و کشف راه‌حل‌های مناسب برای آن استفاده می‌کنند. متخصص در حین بازی به کودک کمک می‌کند احساسات خود را بشناسد و راه‌های حل آسیب‌ها را به او می‌آموزد. به این ترتیب کودک متوجه می‌شود چه رفتار جایگزینی برای انتخاب‌های اشتباهی که تا کنون داشته وجود دارد و به چه شکل می‌تواند با کمترین آسیب با مشکلات خود مقابله کند.
بازی درمانی به تنهایی یا در کنار سایر روش‌های درمانی قابل استفاده است و اغلب برای مقابله با مشکلات روانی و عاطفی، بدرفتاری و بی‌توجهی کودکان، مقابله با استرس، اضطراب و عصبانیت که به رفتارهای چالش برانگیز منجر شده استفاده می‌شود.
مهمترین مزایای بازی درمانی کدام است؟
حال که فهمیدیم بازی درمانی چیست خوب است به برخی از مهترین مزایای آن هم اشاره کنیم:
- کاهش اضطراب
- ایجاد حس همدلی و احترام به دیگران
- یادگیری احترام به خود
- افزایش مهارت‌های اجتماعی
- تجربه اندروزی و کمک به بیان کامل احساسات
- افزایش مهارت‌های حرکتی
- ایجاد روابط خانوادگی قوی‌تر
- افزایش تاب آروی
- یادگیری مهارت حل مسائل و مشکلات
- افزایش خود شناسی
- افزایش خلاقیت
- بالابردن تاب آوری
- بهبود ارتباطات
- تجربه کنترل احساسات
- کاهش رفتارهای منفی
برای بازی درمانی از چه تکنیک‌هایی استفاده می‌شود؟
متخصص بسته به سن، شرایط، نیاز کودک و شخصیت او ممکن است از روش‌ها و تکنیک‌های مختلفی برای بازدرمانی استفاده کند. گاهی از قصه‌گویی بهره می‌برد و زمانی هم به سراغ تجسم خلاق می‌رود گاهی از آب کمک می‌گیرد و زمانی هم ممکن است از شن بازی استفاده کند. نمایش موزیکال، رقص یا حتی عروسک‌ها ابزار کار او هستند و گاهی هم از هنر و صنایع دستی کمک می‌گیرد. درمان به کمک حیوانات، هنردرمانی، عروسک بازی، استفاده از بازی تخیلی، اکشن فیگور و عروسک به همراه کتاب درمانی هم از دیگر تکنیک‌های بازی درمانی هستند. در اینجا به دو تکنیک اصلی که برای شناسایی اختلالات و مشکلات روانی کمک می‌کند اشاره می‌کنیم:
بازی درمانی فعال
در این تکنیک متخصص وارد جریان بازی می‌شود و کودک را به جهتی که به شناسایی مشکل منجر می‌شود هدایت می‌کند. ممکن است تعدادی اسباب بازی به کودک داده شود و بازی با همراهی متخصص شروع و هدایت شود. در شرایطی که لازم باشد متخصص احساسات مختلف مثل حسادت، خشم، نفرت یا حتی غم در کودک برانگیخته می‌شود تا احساسات کودک تخلیه شده و ریشه یابی شود.
بازی درمانی غیر فعال
در این روش درمانی درمانگر مستقیما وارد جریان بازی نمی‌شود و آن را هدایت نمی‌کند بلکه کودک به حال خود گذاشته می‌شود تا با بازی اضطراب خود را کاهش داده و احساسات خود را بیان کند. این بازیها معمولا به صورت گروهی انجام می‌شود تا کودک یاد بگیرد از قوانین پیروی کرده، با سایرین سازگار شود و همکاری کردن را یاد بگیرد. در این شرایط کودک با اصل رعایت نوبت آشنا شده و می‌فهمد برای دستیابی به موفقیت فردی باید موفقیت جمعی را هم در نظر بگیرد. متخصص از بیرون به جریان بازی نظارت دارد و به عنوان متخصص سعی می‌کند مشاهده‌گری کند تا ریشه مشکل را شناسایی کرده و برای آن راهکار ارائه دهد.
بعضی از تکنیک‌های بازی درمانی هستند که والدین در خانه می‌توانند انجام دهند تنها کافی است آن‌ها را یاد بگیرند همین‌طور کلاس‌های بازی درمانی وجود دارد که می‌توان با شرکت در آن لحظات خوبی را برای کودک ساخت در عین حال به رفع مشکلات او کمک کرد.
بازی درمانی چطور عمل می‌کند؟
به کمک بازی درمانی فاصله ارتباطی کودکان و بزرگسالان برداشته می‌شود. کودک به اندازه برگسالان از مهارت‌های ارتباطی و زبانی برخوردار نیست به همین دلیل در بسیاری موارد نمی‌تواند آنچه می‌بیند یا حس می‌کند را به بزرگترها منتقل کند. خیلی سخت است که کودک به تنهایی با احساسات و شرایطی مواجه شود که تا به حال تجربه نکرده و نتواند در مورد آن چیزی به دیگران بگوید بازیها در این شرایط راه نجات هستند که از اسباب بازیها به شکل نماد استفاده کرده و کمک می‌کنند کودک احساسات خود را برون ریزی کند. در بازی کودک شرایط و جایگاه خود را درک می‌کند و می‌فهمد بزرگترها چه انتظاری از او دارند و دنیای آن‌ها را بهتر می‌فهمد. در بازی کودک و بزرگترها( والدین یا درمانگر) در یک سطح و جایگاه هستند به این ترتیب برقراری ارتباط بین آن‌ها بسیار ساده‌تر می‌شود.
بازیها باتوجه به سن، نیازها، مشکلات، شخصیت و شرایط کودک بسیار متفاوت خواهند بود اما رویکرد آن‌ها مشابه بوده و در مسیر شناسایی مشکل و حل آن گام برمی‌دارد. از بازی درمانی می‌توان برای حل مشکلات خواب، اختلالات یادگیری، رفتارهای نامناسب دراجتماع، پرخاشگری و لجبازی کمک گرفت. بازیها به کاهش علائم زوال عقل هم در مبتلایان به دمانس و آلزایمر هم کمک می‌کنند.
آیا بازی درمانی مختص کودکان است؟
متخصصان گاهی از بازی درمانی و قدرت بازیها برای درمان بزرگسالان هم استفاده می‌کنند. بازی درمانی در بزرگسالان به کشف احساسات آن‌ها کمک کرده و برای بهبود بعضی مشکلات روانی استفاده می‌شود. بازی درمانی به بزرگسالان هم کمک می‌کند تا شناخت بهتری از خودشان داشته باشند و شخصیت خود را رشد دهند. در بزرگسالان از موسیقی، هنر، نوشتن و تکنیک‌های مختلف برای بازی درمانی استفاده می‌شود. بازی درمانی برای افراد بزرگسالی که با اضطراب، افسردگی و غم و اندوه درگیر هستند قابل استفاده است. از بازی درمانی برای مقابله با فرآیندهای پزشکی، بیماری مزمن یا مراقبت‌های تسکینی هم استفاده می‌شود. می‌توان در مواردی مثل بی‌توجهی، سوء استفاده و خشونت خانگی هم برای درمان به سراغ بازیها رفت.
نتیجه گیری
در این مطلب به این سوال که بازی درمانی چیست و برای چه منظوری استفاده می‌شود پاسخ دادیم. بازی برای کودک یک ضرورت است که از آن می‌توان برای درک بهتر شرایط و احساسات کودک کمک گرفت. متخصصان از بازی برای آموزش دادن به کودک و حتی حل مسائل و مشکلات روانی او بهره می‌برند. بازیها مرز بین بزرگترها و کودکان را بر می‌دارند و کمک می‌کند در شرایط برابر تعامل برقرار کنند. از بازی درمانی برای کمک به رفع برخی مشکلات و اختلالات افراد بزرگ سال هم استفاده می‌شود بنابراین بازی درمانی تنها مختص کودکان نیست.
دیگر مقالات
