کودک در معرض حجم عظیمی از اطلاعات قرار می‌گیرد و به مرور فرآیند یادگیری را آغاز کرده و تا پایان عمر ادامه می‌دهد. دوران تحصیل اوج زمانی است که کودک در معرض یادگیری قرار دارد در این زمان ممکن است اختلالات یادگیری کودکان نمایان شود و برای برطرف کردن آن‌ها به کمک تخصصی نیاز داشت. در این مطلب سایت دکتر دشتکی به این موضوع می‌پردازیم و سعی می‌کنیم راهکارهای مقابله با مشکلات یادگیری کودکان را با شما به اشتراک بگذاریم.
اختلالات یادگیری کودکان به چه معناست و چه علائمی دارد؟
مهمترین نشانه اختلالات یادگیری کودکان ناتوانی در فراگیری مطالب جدیدی است که باعث می‌شود در دوران تحصیل با مشکل مواجه شده و نتوانند با سایر هم‌سالان خود پیش بروند. ناتوانی در یادگیری در گروه بیماری‌های عصبی مغز قرار دارد و نشان دهنده ناتوانی مغز در دریافت، ارسال و پردازش اطلاعات است. کودکان درگیر با این اختلال در خواندن، نوشتن، صحبت کردن، درک مفاهیم ریاضی و فراگیری بسیاری مهارت‌ها با دشواری‌هایی روبهرو هستند.
اختلالات یادگیری کودکان در سنین مختلف علائم متفاوتی دارد که معمولا والدین قبل از هر شخص دیگری متوجه آن‌ها می‌شوند. برای تشخیص دقیق و یافتن راهکارهای درمانی مراجعه به متخصص و بررسی‌های دقیق ضروری است در اینجا به برخی از علائم هشدار دهنده این اختلال اشاره می‌کنیم:
- ناتوانی در پیروی از دستورات
- مشکل در تمرکز کردن
- دشواری در خواندن و درک مطلب
- ناتوانی در درک مفاهیم جدید
- دشواری در یادگیری حروف الفبا، اعداد و روزهای هفته
- حافظه ضعیف و فراموش کردن مداوم وظایف
- دایره لغات محدود و دشواری در یادگیری کلمات جدید
- دیرتر از سایرکودکان صحبت کردن
انواع اختلالات یادگیری کودکان کدامند؟
اختلالات یادگیری کودکان ممکن است در حوزه‌های مختلف ایجاد شود. متخصصان برای دسته‌بندی راحت‌تر این اختلالات آن‌ها را براساس توانایی و مهارت کودک تقسیم بندی کردند که در اینجا به مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
نارساخوانی یا اختلال یادگیری خواندن کودک
یکی از متداول‌ترین اختلالات یادگیری کودکان است که باعث می‌شود کودک در خواندن، نوشتن و املا ضعیف باشد. کودکان در این شرایط در یافتن ارتباط بین صداها، حروف و کلمات مشکل پیدا می‌کنند و نمی‌توانند متن کتاب درسی خود را روان بخوانند. معمولا والدین و معلم کودک اولین افرادی هستند که این مشکل را شناسایی می‌کنند. (Dyslexia) شامل انواع مختلفی از اختلالات خواندن می‌شود که متخصص می‌تواند نوع دقیق آن را شناسایی کند.
دیسگرافیا یا اختلال یادگیری نوشتن
(Dysgraphia) بیشتر در دانش آموزان ابتدایی مشاهده می‌شود جایی که کودک در نوشتن یا حتی در دست گرفتن مداد با مشکل مواجه می‌شود. این کودکان معمولا برای تمیز، منظم و منسجم نوشتن به مشکل می‌خورند نمی‌توانند شکل حروف و کلمات را به درستی بکشند و دست‌خط درهم و ناخوانایی دارند. املای صحیح کلمات را یاد نمی‌گیرند و نوشتن انشا برای آن‌ها بسیار دشوار است. این اختلال ممکن است به اشکال مختلف مشاهده شود.
دیسکالکولیا یا اختلال یادگیری ریاضی
(Dyscalculia) بیشتر در سال‌های ابتدایی تحصیل آشکار می‌شود و میزان شدت و ضعف آن در کودکان مختلف متفاوت است. برای این کودکان خواندن، به خاطر سپردن، سازماندهی و درک اعداد و علائم ریاضی دشوار است. آن‌ها نمی‌توانند یک عملیات ساده ریاضی را به راحتی حل کنند و برای یادگیری شمردن پول یا خواندن ساعت با مشکل مواجه می‌شوند.
اختلال یادگیری مهارت‌های حرکتی
(Dyspraxia) به شرایطی گفته می‌شود که کودک مشکلات حرکتی و هماهنگی دارد. این دشواری در حرکات مختلف از قیچی کردن یک کاغذ گرفته تا دویدن، پریدن، نوشتی یا هرکاری که به هماهنگی اعضای بدن نیاز داشته باشد قابل مشاهده است. کودک در هر کاری که انجام آن به هماهنگی دست و چشم نیاز دارد با دشواری مواجه می‌شود مثلا بستن بند کفش یا دکمه‌های پیراهن برای او دشوار است.
آفازی یا اختلال یادگیری زبان
(Aphasia-Dysphasia) از آسیب دیدن مناطقی از مغز که مهارت‌های زبانی را ایجاد و پردازش می‌کنند شکل می‌گیرد. کودکان درگیر با این اختلالال یادگیری نمی‌توانند به درستی صحبت کنند، محتواهای مرتبط با گروه سنی خود را بخوانند یا بنویسند. گاهی برقراری ارتباط برای این کودکان دشوار است و بیان جملات معنی‌دار یا درک آنچه دیگران می‌گویند برای آن‌ها دشوار می‌شود. این کودکان نمی‌توانند داستان بخوانند یا داستانی که دوست دارند را بازگویی کنند.
اختلال در شنوایی
(Auditory processing disorder) اختلالی است که معمولا در کودکان خردسال شناسایی می‌شود کودک صداها را می‌شنود اما در پردازش آن‌ها با دشواری روبهرو است. این کودکان در خواندن، نوشتن و املا به مشکل می‌کنند چرا که در به زبان آوردن کلمات و درک مفاهیم خواندن و نوشتن به مشکل برمی‌خوردند. این کودکان در مکان‌های شلوغ بیشتر از سایر مکان‌ها برای درک گفتار افراد به مشکل می‌خورند و نمی‌توانند برای خواندن و نوشتن تمرکز کنند. تشخیص صداهای مشابه برای این افراد دشوار است و صحبت کردن را برای آن‌ها مشکل می‌کند.
اختلال در بینایی
(Visual processing disorder) در افراد معدودی مشاهده شده و نادر است. کودکان درگیر با این اختلال در توانایی تشخیص دوشکل با مشکل مواجه می‌شوند. آن‌ها تفاوت‌های ظریف اشکال، اعداد و حروف را درک نمی‌کنند. برای درک فاصله و عمق با مشکل مواجه هستند و چشم و دست آن‌ها از هماهنگی لازم برخوردار نیست. این اختلال در مهارت‌های حرکتی، درک مطلب و ریاضی کودکان تاثیر می‌گذارد.
چه چیز باعث شکل گیری اختلالات یادگیری کودکان می‌شود؟
موارد مختلفی روی شکل‌گیری اختلالات یادگیری کودکان اثر می‌گذارد که در اینجا به برخی از مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
مشکلات بارداری و نوزادی
کودکانی که مادران آن‌ها در دوران بارداری الکل و مواد مخدر مصرف می‌کردند بیش از سایرین در معرض اختلالات یادگیری هستند. زایمان زودرس و وزن پایین نوزاد هم از دیگر عوامل آسیب‌رسان است.
سابقه خانوادگی و مشکلات ژنتیک
افرادی که در خانواده آن‌ها سابقه اختلالات یادگیری وجود دارد بیش از سایرین ممکن است به این اختلال مبتلا شوند.
ضربه جسمی
هر آسیبی که به سر یا سیستم عصبی کودک وارد شود خطر درگیری با اختلالات یادگیری را افزایش می‌دهد.
عوامل محیطی
کودکانی که در محیط‌های سمی قرار می‌گیرند مثلا مدت طولانی در معرض سرب هستند ممکن است با اختلالات یادگیری مواجه شوند.
آسیب‌های روانی
تجربه‌های استرس‌زا، سوء استفاده عاطفی و رفتارهای نامناسب با کودک رشد مغز او را تحت تاثیر قرار داده و ریسک بیماری‌های مختلف از جمله اختلالات یادگیری را بالا می‌برد.
اختلالات یادگیری کودکان چطور درمان می‌شوند؟
اغلب کارشناسان و متخصصان برای مقابله با اختلالات یادگیری کودکان به آموزش ویژه روی می‌آورند. متخصصان و مربیان آموزش دیده پس از ارزیابی دقیق وضعیت کودک عملکرد او را ارزیابی کرده، برنامه آموزشی ویژه و اختصاصی برای او تعریف می‌کنند. آموزش‌هایی مثل گفتاردرمانی، کاردرمانی، و زبان درمانی ممکن است برای این کودکان مفید باشد. اگرچه اختلالات یادگیر درمان قطعی ندارند اما اگر به موقع تشخیص داده شوند می‌توان برای مقابله با آن‌ها راهکارهای درمانی مناسبی بکار گرفت. شناسایی نقاط ضعف و قوت کودک به متخصص کمک می‌کند او را به مسیر درست هدایت کند تا نقاط قوت خود را ارتقا بخشیده و روی نقاط ضعفی که دارد کار کند.
برخی از متخصصان از داروهای ضد روان‌پریشی، بنزودیازپین‌ها و داروهای ضد افسردگی برای مقابله با این اختلال استفاده می‌کنند. داروهای شیمیایی به سبب عوارض مختلفی که دارند باید با احتیاط و زیر نظر متخصص مورد استفاده قرار بگیرند. پرورش مهارت‌های عاطفی و اجتماعی این کودکان هم به آن‌ها کمک می‌کند راحت‌تر با چالش‌های پیش روی خود مقابله کنند. کمک گرفتن از یک متخصص متبحر به عبور از این مرحله کمک کرده و می‌تواند روند یادگیری کودک را سرعت ببخشد.
طی سال‌های اخیر از راهکارهای درمانی نوروفیدبک هم برای درمان اختلالات یادگیری کودکان استفاده می‌کنند که به کاهش علائم این اختلال و افزایش تمرکز کودکان کمک می‌کند. درمان اختلال یادگیری با RTMS (ار تی ام اس) طی سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. آرتی ام اس فعالیت مغزی کودک را مجدد تنظیم کرده و به بهبود فعالیت‌ها، عملکرد شبکه عصبی مرتبط با یادگیری کمک می‌کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع مطلب نوروفیدبک چیست و چه مزایایی دارد؟ را هم مطالعه کنید.
کدام اختلالات روانی ممکن است یادگیری را مختل کند؟
دشواری یادگیری مطالب جدید همیشه هم مربوط به اختلالات یادگیری کودکان نیست برخی اختلالات روانی روی یادگیری و تمرکز کودک اثر می‌گذارند. اضطراب، افسردگی، حوادث استرس‌زا، ضربه‌های عاطفی و هر مشکلی که تمرکز کردن را مختل کند ممکن است مانع یادگیری کودک شود. کودکان درگیر با اختلال بیش فعالی و اوتیسم هم گاهی با اختلالات یادگیری هم دست به گریبان هستند. بیش فعالی در دسته اختلالات یادگیری قرار نمی‌گیرد اما از آنجا که کودک را برای تمرکز کردن و یکجا نشستن با مشکل مواجه می‌کند دشواری یادگیری را برای او دوچندان می‌کند. پیروی از دستورالعمل‌ها و منظم بودن برای این کودکان دشوار است که روی کیفیت یادگیری آن‌ها تاثیر مستقیم دارد و مانع انجام تکالیف مدرسه آن‌ها می‌شود. برای آشنایی بیشتر با اختلال اوتیسم مطلب اوتیسم چیست چه علائمی دارد و چطور درمان می‌شود؟ را هم مطالعه کنید.
نتیجه گیری
اختلالات یادگیری کودکان بسیار متنوع هستند و ممکن است روی خواندن، نوشتن، یادگیری ریاضی و بسیاری فعالیت‌های روزمره آن‌ها تاثیر منفی بگذارند. اگرچه برای این اختلالات درمان قطعی وجود ندارد اما اگر به موقع تشخیص داده شوند می‌توان برای کودک برنامه آموزشی مناسب طراحی کرد و قدرت یادگیری او را افزایش داد. وجود یک روانشناس باتجربه در کنار کودک و خانواده او کمک می‌کند بتواند راحت‌تر با این اختلال مواجه شده و راهکارهای درمانی مناسب را شناسایی کند.
دیگر مقالات
