دعوت یک نوزاد به زندگی مسئولیت سنگینی است که والدین می‌پذیرند و برای اینکه به خوبی از عهده این وظیفه بربیایند باید مطالعه داشته باشند تا از جدیدترین متد فرزندپروری آگاه شوند. تربیت فرزند سالم اصلی‌ترین وظیفه هر پدر و مادری است که در عصر تکنولوژی با روش‌های سنتی یا پیروی از روش‌های تربیتی گذشته امکان پذیر نیست. در این مطلب سایت دکتر دشتکی سعی می‌کنیم شما را با چند سبک تربیت فرزند سالم آشنا کنیم تا دید بازتری نسبت به این موضوع پیدا کنید.
فرزند سالم کیست و چه مشخصاتی دارد؟
قبل از اینکه به سبک‌های تربیت فرزند سالم بپردازیم بهتر است تعریفی از فرزند سالم ارائه دهیم تا مشخص شود به دنبال چه هستیم و قرار است از چه چیزهایی پرهیز کنیم. فرزند سالم از همه جنبه‌های جسمی، روحی و روانی در سلامت کامل به سر می‌برد. او رشد مناسب و متناسب با سن خود داشته و نمودار رشد او نشان‌دهنده این روند است. از نظر اجتماعی با دیگران تعامل خوبی برقرار می‌کند، با خانواده و اطرافیان خوش‌رفتار است، مشخصات زیر در یک فرزند سالم قابل مشاهده است:
- تغذیه سالمی دارد و از نظر وزن متناسب با سن خود پیش می‌رود
- به خوبی با کودکان دیگر بازی می‌کند و از قوانین پیروی می‌کند
- با والدین خوب برخورد می‌کند و به آن‌ها احترام می‌گذارد
- در دوست‌یابی و حفظ روابط ارزشمند توانمند است
- باورهای مشخصی دارد و تلاش می‌کند باورهای خود را به‌روز کند
- به وظایف خود عمل می‌کند و متعهد است
- به یادگیری چیزهای جدید علاقه نشان می‌دهد و به دنبال پیشرفت است
- برای سلامت روح و روان خود برنامه تفریحی مشخصی دارد
- به بهداشت فردی و خود مراقبتی توجه دارد
- مستقل است و سعی می‌کند راه خود را برای موفقیت پیدا کند
برای تربیت فرزند سالم به چه اصولی باید توجه شود؟
برای تربیت فرزند سالم باید یک سری اصول مد نظر قرار بگیرد و والدین به آن‌ها پایبند باشند در اینجا به برخی از اصلی‌ترین اصولی که والدین بایند به آن پایبند باشند اشاره می‌کنیم:
تقویت اعتماد به نفس
روشی که والدین برای تربیت فرزند خود بر می‌گزینند باید اعتماد به نفس او را تقویت کند، آن‌ها باید منش، رفتار و گفتاری را انتخاب کند که عزت نفس او را تقویت کرده و اجازه دهد کودک مستقل کارهای خود را انجام دهد. تربیت باید در کودک حس ارزشمندی ایجاد کند و به او بالی برای پرواز بدهد.
تنظیم درست محدودیت‌ها و ایجاد نظم و انضباط
وجود نظم و انضباط در هر خانواده‌ای ضروری است و کودک باید طوری تربیت شود که انتظارات والدین را درک کرده و خود کنترلی خوبی پیدا کند. کودکان میزان جدیت والدین خود را می‌سنجند پس روش تربیتی باید سیستمی باشد و عواقب مشخصی برای پیروی نکردن از قوانین تعیین کند، درعین حال منعطف بوده و حس تحت فشار بودن یا زندگی در محیط نظامی به کودک ندهد.
مبتنی بودن بر وقت گذاشتن با فرزندان
برای تربیت صحیح کودکان باید با آن‌ها وقت گذاشت والدینی که برای صرف یک وعده غذا با فرزندان خود وقت ندارند نمی‌توانند انتظار داشته باشند که سبک تربیتی موفقی داشته باشند. برای وقت گذاشتن با کودکان نیاز نیست کار خاصی انجام داد همین که هنگام انجام کارهای روزمره با کودکان بود و فعالیت‌های مشترک داشت قدم خوبی است.
در نظر گرفتن نقش کلیدی والدین
والدین مدل و الگوی فرزندان خود هستند هر روش تربیتی که آن‌ها بر می‌گزینند باید این نکته را در نظر داشته باشد که عمل کردن والدین به اصول درست بیشتر از صحبت کردن در مورد آن‌ها تاثیرگذار است.
انعطاف پذیر و قابل تنظیم بودن
مدل تربیتی والدین باید انعطاف‌پذیر باشد و به نحوی تنظیم شود که باعث ایجاد حس ناامید و ناکافی بودن در والدین و فرزندان نشود. با تغییر فرزندان سبک فرزندپروری هم باید تغییر کند.
نشان دهنده عشق بی‌قید و شرط
والدین باید در حین تربیت فرزند خود به او نشان دهند که بی‌قید و شرط دوستش دارند و در پی عیب‌جویی نیستند. کودک باید در خانه احساس امنیت و دوست داشته شدن داشته باشد.
در نظر گرفتن محدودیت والدین
والدین هم نقص‌هایی دارند و کامل نیستند یک روش تربیتی خوب این موضوع را در نظر گرفته و به والدین اجازه می‌دهد این موضوع را بپذیرند و درک کنند. به این ترتیب روش تربیتی صحیح به والدین فرصت رشد می‌دهد و می‌خواهد برای خودشان هم وقت بگذارند.
مهمترین روش‌های تربیت فرزند سالم کدامند؟
کتاب‌های موفق زیادی در مورد سبک‌های تربیت فرزند سالم چاپ شده، برخی اصول در همه آن‌ها یکسان است و در برخی از موارد هم بایکدیگر متفاوت هستند یا تناقض دارند همین امر کار والدین را برای تصمیم‌گیری درست دشوار می‌کند. واقعیت این است که بسیاری از متدهای تربیت فرزند می‌توانند مفید و اثرگذار باشند به شرط آنکه متناسب با نیاز خانواده، اصول و ارزش‌های والدین و شخصیت کودکان انتخاب شده باشند. در اینجا به چند روش شناخته شده اشاره می‌کنیم. قبل از هرچیز باید این نکته را در نظر گرفت که این والدین هستند که باید انتخاب کنند، در طول مسیر می‌توانند متد خود را ارتقا دهند یا در مشورت با مشاوران و متخصصان راهکارهای متفاوتی را انتخاب کنند.
۱. تربیت فرزند سالم با کمک روش ایجاد محدودیت
برای ایجاد حس امنیت در کودکان باید برای آن‌ها مرزها و محدودیت‌هایی تعریف شود. بر اساس این روش تربیت فرزند کودک باید مرزهای رفتاری را بشناسد و برای یافتن این مرزها آزمون و خطا می‌کند. پدر و مادر به عنوان والد موظف هستند مرزها و محدودیت‌های رفتاری خود را به کودک نشان دهند و برای رعایت نکردن قواعد پیامد تعریف کنند. گزینه‌های کودک باید محدود باشد، عواقب تعیین شده متناسب با رفتار باشد و از عواقب طبیعی استفاده شود. به عنوان مثال کودکی که وسایل مدرسه خود را در خانه جا می‌گذارد باید با عواقب آن مواجه شود. این روش تربیتی به کودک کمک می‌کند درک درستی از محیط پیرامون خود داشته باشد و با تکیه بر واقعیت بهتر انتخاب کند.
۲. تربیت فرزند سالم با روش مثبت‌نگری
در این روش تربیت فرزند از رفتار نادرست کودک برای آموزش دادن و جلب مشارکت کودک برای یافتن راه‌حل صحیح استفاده می‌شود. این روش بر تشویق استوار است تا در کودک ایجاد تعلق و عزت نفس ایجاد کند. معمولا وقتی کودک کار اشتباهی می‌کند رفتار والدین به نحوی است که کودک حس دلسردی و یاس می‌کند در حالی که این روش می‌کوشد علت رفتار بد کودک را شناسایی کرده و برطرف کند. به عنوان مثال وقتی کودک وسایل مدرسه خود را جا می‌گذارد می‌کوشد که بفهمد آیا او از دیر رسیدن و از دست دادن سرویس مدرسه می‌ترسد؟ بعد سعی می‌کند راهکار مناسبی برای غلبه بر این ترس ارائه کند. برای حل مشکل معمولا کودک و والد کنار هم می‌نشینند و از میان راهکارهای موجود بهترین گزینه را انتخاب می‌کنند.
۳. تربیت فرزند سالم با روش ملایمت آمیز
در این روش تلاش می‌شود فرصت بدرفتاری کودک را به حداقل برساند چراکه وقتی کودکی گریه می‌کند و فریاد می‌زند نمی‌توان چیز زیادی در مورد رفتار صحیح به او آموخت. در این روش سعی می‌شود روتینی برای کودک تعریف شود که احساس ثبات داشته باشد. برای هر مورد چند گزینه به کودک داده می‌شود که حس کنترل داشتن روی اوضاع را داشته باشد و والدین درخواست‌های خود را به شکل مثبت مطرح می‌کنند.
به عنوان مثال والدین در این روش به کودک نمی‌گویند «گریه نکن» بلکه از او می‌خواهند«بلند و واضح صحبت کن تا منظور تو را درک کنم الان نمی‌تونم بفهمم چی می‌گی»
قبل از هر اقدام و کاری به کودک اطلاع رسانی می‌شود « تا ۱۰ دقیقه دیگر به خانه مادربزرگ می‌رویم» به این شکل کودک احساس کنترل داشته و آمادگی لازم برای کارها را پیدا می‌کند.
۴. تربیت فرزند سالم با روش اصلاح رفتار
در این روش با تقویت رفتار مثبت به بهتر شدن رفتار کودک کمک می‌شود و از تقویت منفی برای اصلاح رفتار نادرست بهره می‌گیرند. این روش آموزشی بر مرزبندی استوار است و از کودک با ایجاد پیامد و محدودیت می‌خواهد رفتار خود را اصلاح کند. پس با کمک هشدار دادن و پاداش‌دهی کار می‌کند. به این ترتیب به کودک می‌آموزد تا به هشدارها توجه کند و مسئولیت متوقف کردن رفتار نادرست خود را بپذیرد. وقتی کودک اصرار دارد که برای بار چندم در هفته فست فود بخورد والدین با او مشاجره نمی‌کنند به او هشدار می‌دهند، برای بار دوم هشدار می‌دهند بعد یک دقیقه توقف کرده و برای بار سوم هشدار می‌دهند. برای کودکی که به هشدارها توجه نمی‌کند عواقبی تعیین می‌شود مثلا امتیاز بازی کامپیوتری برای مدت محدودی مثل یک هفته از او گرفته می‌شود. کارهای خوب هم با تشویق و ستایش تمجید می‌شوند. گاهی هم تشویق‌ها شکل ملموس‌تری پیدا می‌کنند.
۵. تربیت فرزند با تنظیم و کنترل هیجان
والدین در این روش می‌کوشند به کودک بیاموزند که احساسات و هیجانات خود را بشناسد و به درستی درک کند به این ترتیب می‌تواند بهتر انتخاب کند. به این ترتیب تشخیص اینکه چه کاری درست و چه کاری نادرست است برای کودک ساده می‌شود. به این ترتیب روی همدلی تمرکز می‌شود والدین به کودک می‌آموزند چه حسی دارند، آن‌ها را درک می‌کنند و سعی می‌شود راهکار مناسبی جای رفتار نادرست کودک انتخاب شود. مثلا وقتی کودکی در مدرسه همکلاسی خود را زده والدین مشخص می‌کنند دلیل این کار کلافگی بوده و به کودک می‌آموزند وقتی حس کلافگی کرد به جای زد و خورد با همکلاسی خود چه راهکارهای بهتری وجود دارد. صادق بودن با کودک بسیار مهم است به عنوان مثال به کودک گفته می‌شود که هر روز نمی‌توانند برای او فست فود بخرند چراکه برای بدن خوب نیست.
نتیجه گیری
تربیت فرزند سالم یک امرضروری است و به صبر، تلاش، آموزش و میل به پیشرفت نیاز دارد. والدین هم مثل کودکان خود در اولین تجربه زندگی خود قرار دارند و در کنار اینکه امکان دارد اشتباه کنند این فرصت را دارند که بیاموزند و سبک‌های آموزشی و تربیتی مناسبی را برای خود بیابند. برای تربیت کودک راهکارهای مختلفی وجود دارد و دوره‌ها و کتاب‌های آموزشی مختلفی در این خصوص در دسترس هستند. مشورت با متخصصین و مشاوران کاربلد هم می‌تواند مسیر را برای والدین روشن کند. درآخر باید بدانید که نمی‌توان برای همه نسخه واحدی پیچید، هر خانواده و کودک شرایط خاص خودش را دارد اما خبر خوب این است که با دلسوزی و تلاش می‌توان راه مناسب را پیدا کرد.
فوبیا چیست و چطور درمان می‌شود؟
بازی درمانی چیست و به چه کاری میآید؟
