اختلال اوتیسم یا طیف اوتیسم (ASD) مجموعه‌ای از اختلالات رشدی عصبی است که به مشکلات ارتباطی و تعامل اجتماعی مرتبط است. علائم این بیماری در بین کودکان متفاوت است و شدت و ضعف دارد، به همین دلیل می‌توان طیف گسترده‌ای برای این اختلال در نظر گرفت. بسیاری نام این اختلال را شنیده‌اند اما آگاهی کامل نسبت به آن ندارند در این مطلب سایت دکتر دشتکی به این سوال که اوتیسم چیست پاسخ می‌دهیم و تلاش کردیم به سوالات ذهنی که ممکن است در این ارتباط داشته باشید پاسخ دهیم.
اوتیسم چیست و چرا تشخیص آن مهم است؟
اختلال طیف اوتیسم یکی از اختلالات شناخته شده در کودکان است که روی یادگیری، رفتار و برقراری ارتباط آن‌ها با دیگران تاثیر مستقیم دارد. این اختلال در سنین مختلف وجود دارد اما به عنوان یک اختلال تکاملی معمولا در سنین کودکی شناخته شده و در فرد قابل تشخیص است. علائم اوتیسم معمولا در ۲ سال اول زندگی ظاهر شده و قابل شناسایی است.
گاهی این بیماری در افراد با سایر اختلالات فکری همراه است. در مواردی فرد را با اختلال زبانی درگیر می‌کند و دیده شده با یک بیماری پزشکی یا ژنتیکی یا عوامل محیطی همراه است. همراهی آن با اختلال‌های عصبی، روانی و رفتاری هم در برخی نمونه‌ها دیده شده. در برخی موارد هم با عدم درک درست فرد از محیط و اطراف همراه است که با نام کاتاتونیا شناخته می‌شود.
بنابراین اوتیسم گاهی به تنهایی و گاهی با انواع بیماری‌ها و اختلالات روانی همراه است که تشخیص به موقع نوع و شدت آن‌ها درترسیم روند درمانی بیمار بسیار تاثیرگذار است.
دلایل اهمیت تشخیص بیماری
این بیماری طیف وسیعی از علائم دارد روی سطح گسترده‌ای از مهارت‌های فرد اثر می‌گذارد.شدت بیماری در افراد مختلف است و گاهی در حد یک اختلال ساده است که به فرد اجازه می‌دهد یک زندگی طبیعی داشته باشد و گاهی یک ناتوانی شدید بوده که نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد به طوری که فرد هیچ‌گاه نمی‌تواند زندگی عادی داشته باشد.
از آنجا که کودکان مبتلا به اوتیسم در ارتباط با دیگران مشکل دارند و نمی‌توانند احساسات و عواطف دیگران را درک کنند گاهی درک نیازهای آن‌ها و برقراری تعامل با این افراد دشوار می‌شود. همراهی یک متخصص که در این حوزه متبحر باشد می‌تواند یک کمک مهم برای درمان این بیمار و راهنمایی والدین و اطرافیان کودک باشد. اگر این اختلال به موقع تشخیص داده نشود ممکن است برای کودک در سطح اجتماع مشکلات زیادی به همراه داشته باشد یا باعث تشدید اختلال و درگیری فرد با اختلالات دیگر شود و درمان را در آینده بسیار دشوار می‌کند.
علائم اصلی اختلال طیف اوتیسم کدام است؟
افرادی که با یک کودک دارای اختلال اوتیسم سر و کار دارند طیف گسترده‌ای از علائم را مشاهده می‌کنند که از فردی به فرد دیگر متفاوت است. خوددرماندگی علائم مشخصی دارد که از بدو تولد هم قابل مشاهده هستند و والدین را متوجه تفاوت‌های کودکشان با هم‌سالانش می‌کند. درحالی که برخی از علائم در نگاه اول طبیعی به نظر می‌رسند اما به مرور زمان شدت می‌گیرند. در برخی موارد هم علائم به یکباره ظاهر شده درحالی که پیش‌تر نشانی از آن‌ها نبود. در برخی موارد هم نشانه‌های اختلال تنها با حضور در اجتماع ظاهر می‌شود و قبل از آن قابل ملاحظه نیستند. این اختلال مادام العمر است اما با برخی درمان‌ها می‌شود رفتارهای فرد را اصلاح کرد و کیفیت زندگی او را بالا برد. جنسیت، نژاد و قومیت روی این اختلال تاثیری ندراد و هر فردی ممکن است بهASD مبتلا شود. افرادی که می‌خواهند بدانند اوتیسم چیست قبل از هر چیزی باید علائم گسترده و متنوع آن که در اینجا اشاره شده را بشناسند.
- دشواری در تعامل و برقراری ارتباط با دیگران
- عملکرد ضعیف در مدرسه و سایر حوزه‌های زندگی
- علایق محدود و داشتن رفتارهای تکراری
- پرهیز از برقراری تماس چشمی با سایرین
- رفتارهای غیرمعمول مثل شکل متفاوت صحبت کردن مثل ربات یا خواندن آواز
- تاخیر در مهارت‌های گفتاری نسبت به هم‌سالان
- تکرار مکرر یک عبارت
- ناتوانی در درک احساسات و بیان آن
- دشواری در حفظ مکالمه
- ناتوانی در پیدا کردن دوست
- عدم تناسب حالات چهره و زبان بدن با مکالمه
- ناتوانی در تطبیق رفتارها با موقعیت اجتماعی
- ادامه دادن به صحبت بدون توجه به پاسخ دیگران یا بی‌علاقگی آن‌ها
در نوزادان علائمی مثل بی تفاوتی نسبت به اسباب‌بازی‌های، برقراری ارتباط چشمی بسیار محدود و عدم اشاره به چیزی یا ژست نگرفتن دیده می‌شود.
چرا کودکان به اوتیسم مبتلا می‌شوند؟
علت دقیق ابتلای افراد به اختلال اوتیسم مشخص نیست اما متخصصان فاکتورهای مختلفی را شناسایی کردند که می‌تواند در درگیری فرد با این اختلال تاثیرگذار باشد.
وجود سابقه خانوادگی
داشتن یک خواهر یا برادر مبتلا به اوتیسم احتمال وجود این اختلال در خانواده بالا می‌برد.
اختلالات یا جهش ژنتیکی
افرادی دارای اختلالات یا جهش ژنتیکی مثل سندرم داون و سابقه این اختلالات در خانواده بیشتر ممکن است درگیر اوتیسم شوند.
سن بالای والدین
کوکانی که پدر و مادر مسن یا دارای سن بالا دارند بیشتر از سایرین در خطر درگیری با این اختلال هستند.
وزن پایین هنگام تولد
نوزادانی که وزن آن‌ها هنگام تولد بسیار کمتر از حد معمول است بیش از سایرین ممکن است به اوتیسم مبتلا شوند.
عوامل محیطی
افرادی که در معرض فلزات سنگین و سموم محیطی قرار می‌گیرند بیشتر از سایرین به این اختلال مبتلا می‌شوند.
عفونت‌های ویروسی
افرادی که سابقه درگیری با عفونت‌های ویروسی دارند ممکن است به اوتیسم مبتلا شوند.
مصرف برخی داروها
تحقیقات نشان داده مصرف والپروئیک اسید (Depakene )یا تالیدومید (Thalidomid) می‌تواند ریسک ابتلا به این اختلال را بالا ببرد.
اختلالات متابولیسمی
مادران مبتلا به چاقی و دیابت احتمال ابتلای کودک به مقدار قابل توجهی بالا می‌برند.
والدین باید در مورد اوتیسم چه چیزی را بدانند؟
بسیاری از والدین می‌پرسند اوتیسم چیست و می‌خواهند همه چیز را در مورد آن بدانند به نظر می‌رسد این اختلال طیف گسترده‌ای از علائم دارد که ممکن است گیج کننده باشد، شکل بروز علائم این بیماری در افراد متفاوت است گاهی برخی کودکان در نگاه اول و حتی تا چندین هفته کاملا عادی به نظر می‌رسند و به یک باره علائم ظاهر می‌شوند در حالی که برخی نوزادان دیگر درگیری با این اختلال از همان ابتلا علائمی از خود نشان می‌دهند.
در بیشتر مواقع والدین این نوزادان متوجه می‌شوند فرزند آن‌ها تمایلی به ارتباط چشمی ندارد و پاسخی به آن نشان نمی‌دهد به نحوی که به نظر می‌رسد در شکل دهی پیوند عاطفی ناتوان است. نگاه‌های سرد و خالی از احساس که با برخی رفتارهای تکرار شونده همراه شده مثل در آوردن صدایی خاص، به هم زدن دست‌ها و مواردی از این دست کنجکاوی والدین را برمی‌انگیزد.
در مواردی این کودکان به خود صدمات کوچکی می‌زنند مثل ضربه زدن به سر یا گاز گرفتن دست خود که می‌تواند یک زنگ خطر باشد. اینکه یک کودک برای ساعت‌ها وسایل و اسباب بازی‌های خود را به ترتیب مشخصی بچیند و سپس آن‌ها را به هم بزند تا مجدد بچیند هم ممکن است یک نشانه باشد تا والدین را به رفتار کودک دقیق‌تر کند.
کودکان مبتلا به اوتیسم بسیار حساس هستند به طوری که یک لمس ساده یا وجود یک بو یا صدای غیرمعمول می‌تواند آن‌ها را به هم بریزد. بسیاری از این کودکان از تغییرات معمول زندگی بیزار هستند و در برابر آن رفتار پرخاشگرانه نشان می‌دهند. والدین باید بدانند اوتیسم یک طیف ۳ مرحله‌ای دارد که از ضعیف تا شدید طبقه بندی می‌شود:
خفیف
کودکانی که در طیف خفیف هستند با مشکلات محدودی در تعاملات اجتماعی مواجه هستند و با وجود علائم می‌توانند زندگی معمولی داشته باشند. فقط کافی است اختلال در آن‌ها تشخیص داده شده و زیر نظر متخصص باشند.
متوسط
این افراد در ارتباطات میان‌فردی با مشکلاتی دست به گریبان هستند و با تغییرات بسیار درگیر هستند.
شدید
این افراد ممکن است با ناتوانی‌های فکری درگیر شوند نتوانند از پس انجام فعالیت‌های روزمره زندگی بربیایند و ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه و خشن داشته باشند که با بروز هر تغییر و صدایی بروز می‌کند. این افراد ممکن است در برابر محرک‌ها پاسخ شدید نشان دهند و گاهی به بستری نیاز پیدا کنند. تشخیص شدت این بیماری برای افرادی که می‌خواهند بدانند اوتیسم چیست بسیار مهم است.
اختلال اوتیسم چطور تشخیص داده می‌شود؟
معمولا در خردسالان متخصص اطفال یا مسئول مراقبت‌های بهداشتی نوزاد معاینات اولیه و روتین را انجام می‌دهد، اگر علائمی مشاهده شود کار بررسی دقیق‌تر به متخصص سپرده می‌شود بنابراین بسیار مهم است که معاینات روتین نوزادان به شکل دقیق انجام شود یا وضعیت سلامت جسمی و روحی نوزاد از جنبه‌های مختلف مورد ارزیابی قرار گیرد. افرادی که به دلایل مختلف بیشتر در خطر ابتلا به این اختلال هستند باید دقیق‌تر ارزیابی شوند تا از سلامت آن‌ها اطمینان حاصل شود. غربالگری رشد یکی از کارهایی است که به تشخیص انواع بیماری‌ها و اختلالات روانی کمک می‌کند. هر اختلالی اگر به موقع تشخیص داده شود سریع‌تر مراحل درمان آغاز می‌شود و خطرات بیماری کاهش می‌یابد.
در صورتی که علائم بیماری در کودک یا نوزاد مشاهده شود مرحله تشخیص تکمیلی آغاز می‌شود که در آن متخصص معاینات پزشکی و عصبی را انجام می‌دهد. به بررسی مهارت‌های زبانی و یادگیری او می‌پردازد و با مشاهده رفتار کودک وضعیت بیماری او را ارزیابی می‌کند. مصاحبه با والدین و بررسی آنچه آنان می‌بینند هم به تشخیص بهتر کمک می‌کند.
اوتیسم یک اختلال پیچیده است به همین دلیل ممکن است گاهی با برخی اختلالات و بیماری‌های دیگر همراه باشد برای تشخیص دقیق داشتن صبر و انجام برخی از آزمایش‌ها هم ضروری است.
اوتیسم به چه شکل درمان می‌شود؟
افرادی که می‌دانند اوتیسم چیست متوجه شدند این بیماری درمان قطعی ندارد اما با یک سری راهکارهای درمانی می‌توان علائم بیماری را کاهش داد و به فرد کمک کرد زندگی معمولی داشته باشد. درواقع درمان‌ها حس بهتری را به بیماری منتقل می‌کند تا روند زندگی خود را پی بگیرد. رفتار درمانی، بازی درمانی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی هرکدام در صورت نیاز به کودک کمک می‌کند مهارت‌های خود را ارتقا بخشیده بتواند تعامل بهتری با محیط اطراف خود داشته باشد.
شناسایی اختلال در اسرع وقت و انجام مراقبت‌های لازم می‌تواند به کاهش مشکلات کودک و تطابق او با محیط کمک کند. از آنجا که اختلال طیف اوتیسم بسیار گسترده و متنوع است درمان یکسانی برای این افراد وجود ندارد و باید بسته به شرایط، شدت بیماری و نیاز فرد برای بیمار درمان اختصاصی در نظر گرفته شود. همکاری تیم پزشکی و متخصصان روانشناسی کمک می‌کند فرد بهترین درمان را دریافت کرده و نتایج قابل قبول‌تر باشند.
نتیجه گیری
بسیاری می‌پرسند اوتیسم چیست و چه کودکانی به آن مبتلا می‌شوند، حقیقت این است که افراد بدون در نظر گرفتن سن، جنس و نژاد ممکن است با علائم این اختلال درگیر باشند. این اختلال پیچیده عصبی رفتاری در گروه بیماری‌های اعصاب و روان قرار می‌گیرد و با اختلال در تعاملات اجتماعی، رشد کلامی و ارتباطات همراه است. این اختلال طیف گسترده‌ای دارد و علائم آن در هر فردی به شکل متفاوت ظاهر می‌شود. یک متخصص حرفه‌ای به راحتی می‌تواند نوع اختلال فرد و راهکار درمانی آن را تشخیص دهد. از آنجا که تشخیص اختلال بسیار مهم است والدین باید حساس باشند و در صورت مشاهده علائم پایدار در کودک هرچه سریع‌تر با متخصص مشورت کنند.